नयाँ वर्ष २००९ को हार्दिक मंगलमय शुभकामना!!!!

यहाँहरु सबैमा नयाँ वर्ष २००९को हार्दिक मंगलमय शुभकामना ब्यक्त गर्न चाहन्छु!!

यही मेसोमा एउटा पुरानो एउटा टुक्रा (कविता?) राख्न चाहन्छु। नेपाली नयाँ वर्ष २०६४ ताका साझाको चौतारीमा गफ्फिँदा-गफ्फिँदै जन्मेको थियो यो टुक्रो। त्यहाँबाट सोझै यतै आऊँदैछ।
--------------------------------------------------------------------------------

                        "नयाँ वर्ष"

        भोलि फेरि-
        आफ्नो आलस्यको दोष
        मिले अरु कसैमाथि र नमिले
        'भाग्य' माथि थोपर्नु छ,
        पोहर गरेर जानी-जानी बिर्सिएका वाचाहरुको
        नवीकरण गर्नु छ
        (हुनत पोहर पनि परारकै नवीकरण थियो!),
        अपरिचित 'फोटोकपी' मेलहरुको राश पन्छाएपछि
        अपरिचित सयौं मान्छेहरुलाई-
        उस्तै 'फोटोकपी' मेलहरु पठाएपछि
        बाँकी रहेको समयमा हतार-हतार,
        नयाँ हुने दाउमा-
        एक अंक मात्रै हेरफेर गरेर जिन्दगीका पानाहरुमा
        पूरानै समीकरण भर्नु छ।
---------------------------------------------------

कविता- "इतिहासको यो कालो पाना"

(यो कविता अलिक पहिला जनआन्दोलन-२ को पृष्ठभूमिमा लेखिएको थियो र मेरो एउटा झिनो आशा के थियो भने इतिहासका 'काला' पानाहरु सकिनेछन्। मेरो आशा ब्यर्थको रहेछ भन्ने बोध हुन खासै समय लागेन। हाम्रो देशको इतिहासमा काला पानाहरुको एक खात अझै बाँकी रहेछ। मैले कविताको शिर्षक 'इतिहासको कालो अध्याय' वा अझ 'इतिहासको कालो पुस्तक' नै राखेको भए पनि हुने रहेछ।

खैर, छोडौं यी कुरालाई। आज, साझामा पहिल्यै टाँसिसकिएको यो कविता, मेरो 'इतिहासको ब्याज', पस्किँदैछु यहाँहरुका लागि।)

"इतिहासको यो कालो पाना"

एउटा ब्याधा-
मासु नखाने घोषणा गर्छ संसार सामु
र घरभित्र पसेर
त्यसै उपलक्षमा परेवा काट्छ,
एउटा जँड्याहा हाकिम-
कहिल्यै नपिउने प्रण गर्छ अड्डामा
र घर फर्किँदा
त्यसै उपलक्षमा भट्टी पस्छ,
एउटा लम्पट लोग्ने-
धोका नदिने कसम खान्छ दशौँ पटकको
र सोझी स्वास्नी मन्दिर गएको बेला
लुसुक्क बेश्यागमन गर्छ;

इतिहासको यो कालो पानामा-
ब्याधाको राज छाएको छ
जँड्याहाले काज पाएको छ
र लम्पटले पाठ पढाएको छ;

इतिहासको यो कालो पानामा-
'कटवाल' को मुख थुनेर
यन्त्रमानवहरु भजन ओकल्छन्
समाचारको नाममा,
बन्दूक बोकेका कातरहरु
बन्द शहरका सडकलाई बलात्कार गर्छन्
बहादुरीका नाममा,
र निधारबाटै देश मेटिसकेकाहरु
ढाका टोपी लगाऊँछन्
देशभक्तिको नाममा;

इतिहासको यो कालो पानामा-
एकै दिन एकै प्रहर
एक हातले सञ्चार सम्मेलनको रिबन
र अर्को हातले टेलिफोनको तार काटिन्छ,
एकै ठाऊँ एकै ठहर
मुखले रामराज्य घोषणा गरीरहँदा
हातले स्वतन्त्रताकी सीताको हरण गरिन्छ;

र म पनि सोधिरहेछु
इतिहासको यो कालो पानासंग-
ब्याधाको राज अब कति छ?
जँड्याहा　संग इतिहास हाँक्ने के हुती छ?
र लम्पटसंग कुन नैतिक सम्पत्ति छ?
चुनौती हो यो मेरो
इतिहासको यो कालो पानालाई-
अब तँसंग
पाप लेखिन बाँकी
हरफनै कति पो छ?!

'हिमाल' माथिको माओवादी आक्रमण-मूर्दाबाट!!!!!!!!

स्वतन्त्र प्रेसमाथिको माओवादी ज्यादती-मुर्दाबाद!!!!!

लोकतन्त्रमा विरोधी विचारको अस्तित्वलाई सहर्ष स्वीकार गरिन्छ। लोकतन्त्रमा 'लडाईँ' विचार, तथ्य र तर्कहरुका आधारमा लडिन्छ। कुनै विचार, तथ्य वा तर्क आफूलाई चित्त बुझ्दैन भने प्रतिकार पनि त्यहि ढंगले गरिन्छ। तर यो लोकतन्त्रको यो मूल्य-मान्यता माओवादीहरुको हकमा भने लागू नहुने जस्तो छ।

हिजो माओवादीहरुको एउटा जत्थाले हिमाल-मिडियाको कार्यालयमा भीषण आक्रमण ग-यो, यसबारेमा तपाईँहरु सबैले पढिसक्नुभएको छ। प्रकाशक, कर्मचारी र संवाददाताहरुसहित धेरै घाईते भए र धेरै भौतिक क्षति भयो।

नेपाल केहि वर्ष यता 'गधालाई गाई' बनाउने प्रयोग गरिरहेको छ र जति दिन बित्दैछ उति यो प्रयोग असफल हुने झन-झन निश्चित हुँदैछ। माओवादीहरु झन-झन अराजक, उद्दण्ड र अपराधी हुँदै गईरहेका छन्। नेपाली समाजको सहनशीलता र क्षमाशीलतालाई उनीहरु कमजोरी ठानिरहेछन् र आफ्नो अधिनायकबादी ब्यबहारलाई अझै बढाऊँदै लगिरहेका छन। उता उनीहरुको नेतृत्व भने 'माओवादी' नामधारी जसले जे गरेपनि बचाउ गर्न, अझ उक्साउन र देशलाई अझ अराजक बनाउन माहिर छ। अतिनै विरोध आयो भने माओवादी संलग्ननै छैन र उसलाई बदनाम गराउने सुनियोजित षडयन्त्र हो भन्दिने, अझ विरोध आए 'माफी' माग्दै संलग्नलाई पार्टी आफैंले कारवाही गर्छ भन्दिने र ती कथित कार्यकर्ताहरुलाई सुरक्षाका साथ 'फरार' गराउने काममा संसारमै सबैभन्दा निपुण भईसकेको छ माओवादी।

माओवादी देशमा विद्यमान विकराल गरीबि र विगतका शाशकहरुको अकर्मण्यताको कारण जनतामा उत्पन्न आक्रोशलाई भजाउँदै उदाएको हो तर उसको चिन्तन र ब्यबहारको आधार अधिनायकवादी चिन्तननै हो। दोश्रो जनआन्दोलन, शान्ति-सम्झौता र संविधानसभा चुनाव हुँदै यहाँसम्म आईपुग्दा, हामी धेरैले आशा गरेका थियौं कि उ एउटा जिम्मेवार लोकतान्त्रिक शक्तिमा रुपान्तरण हुनेछ। तर हाम्रो आशा निराशामा बदलिएको छ। अझ यतिखेर त उ सरकारको नेतृत्व गरिरहेको र देशको सबैभन्दा ठूलो दल हो, उसमा अरुभन्दा बढी गम्भिरताको खाँचो छ यतिखेर। तर यस्तो गम्भिरता माओवादीमा खोज्नु, 'चोरलाई भण्डारे बनाएपछि चोरी आफैं रोकिन्छ' भनेर सोच्नु हाम्रो मृगतृष्णा रहेछ। यता प्रचण्ड लगायतका माओवादी 'नेता'हरु गाँजा-भाङमा लठ्ठिएझैं दिनमै नौथरी मनपरी बोल्दै हिँड्छन् र उता उनीहरुका 'वानर सेना' देश अशान्त पार्दै हिँडछन्।

कुनैपनि देशमा जबसम्म बलिया स्वतन्त्र संचारमाध्यमहरुको अस्तित्व रहिरहन्छ तबसम्म अधिनायकवादले जरा गाड्न पाऊँदैन। जसले जे भनेर जति जस लिन खोजेपनि (बोल्नबाट कसलाई कसले रोक्न सक्छ र!) पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको शाशकीय महत्वाकांक्षालाई धूलो चटाउने आधारभूमि तयार पारेको देशको स्वतन्त्र संचारमाध्यमलेनै हो। यसैले अधिनायकवादीहरु स्वतन्त्र संचारमाध्यमसंग असाध्यै डराऊँछन् र हरदम यसमाथि आक्रमण गर्ने र यसलाई सिध्याउने निहुँ खोजिरहन्छन्। समयक्रमले के देखाएको छ भने माओवादीहरुको अधिनायकवादी आकांक्षा ज्यूँ का त्यूँ छ र यसैले उनीहरु यो वा त्यो बहानामा नेपालको स्वतन्त्र संचारमाध्यममाथि खनिएका छन्।

यो निन्दनीय कार्यको जति कडा शब्दमा भर्त्सना गरेपनि कम हुन्छ। माओवादी ज्यादती-मुर्दाबाद! 'हिमाल' माथिको आक्रमण पूरै नेपालमाथिको आक्रमण हो।

र अर्को मुर्दाबाद! महन्थ ठाकुरका नाममा। नेपाल आमाको छातीमा यथेष्ट 'हाली-मुहाली' गर्ने अवसर पाएका महन्थ ठाकुर किन यति विघ्न कृतघ्न हुँदै गएका हुन् कुन्नि! कथित 'मधेशवादी' नेताहरुमध्ये धेरै 'धम्की'को राजनीति गरिरहेछन् र उनीहरु धम्कीकै भरमा आफूले चाहेजस्तो गरी अगाडि बढौंला भन्ने दिवास्वप्न देखिरहेछन्। महन्थ ठाकुरपनि त्यस्तै दिवास्वप्नमा बर्बराईरहेका हुन्!

मलाई महन्थ ठाकुरको यो धम्की माओवादीहरुको ज्यादतीको सामुन्ने केहि पनि लाग्दैन। जबसम्म माओवादी देशलाई झन-झन अराजकतातिर धकेलिरहन्छ तबसम्म यस्ता 'महन्थ ठाकुर'हरुले मुख बाउने अवसर पाइरहनेछन्। तराईका वास्तविक समस्याहरु समाधान गर्ने, कथित 'एक मधेश-एक प्रदेश' किन घोर गलत छ भन्ने कुरामा तराईका जनताहरुलाई सूसूचित गर्ने र तराईको अपराध-जञ्जाललाई निमिट्यान्न पार्ने कामलाई समानान्तर रुपमा लाने हो भने 'महन्थ ठाकुर' हरुका मुख बन्द हुन खासै समय लाग्दैन।

देशको सबैभन्दा ठूलो समस्या माओवादी र उसले खडा गरेको अराजकता हो। बिडम्बना, उ नै सरकारको नेतृत्वमा छ।

रमेश विकलज्यूमा हार्दिक श्रध्दाञ्जली!!!

नेपाली साहित्यका एक अथक सेवक महान कथा-शिल्पी रमेश विकलज्यूको निधनको खबरले अत्यन्त दु:खी बनाएको छ। उहाँको आत्माको चीर शान्तिको कामना गर्दै शोकाकूल परिवारजनमा हार्दिक समवेदना ब्यक्त गर्न चाहन्छु।
-------------------------------------------------------------------------------------
रमेश विकलज्यू केहि समय यताबाट थलिनु भएको छ भन्ने कुरा अस्तिमात्रै नरेन्द्र रौलेजीले उहाँसंग गर्नुभएको कुराकानी पढेर पनि थाहा भएको थियो तर यति चाँडै यो दुखद खबर सुनिएला जस्तो लागेको थिएन। नेपाली भाषा-साहित्य र समग्र नेपालले एक मूर्धन्य प्रतिभा र एउटा सपूत गुमाएको छ।

रमेश विकलज्यूका कथाहरु धेरै पढियो। तीमध्ये म सबैभन्दा बढी प्रभावित भएको कथा (र सम्भवत: मैले सबैभन्दा पहिला पढेको उहाँको कथापनि यहिनै हुनुपर्छ) 'मेरी सानी भतिजी प्रतिमा' हो। वि. सं. २०३९ सालतिरको कुरा हो, त्यतिखेरको १० कक्षाको 'महेन्द्रमाला'मा यो कथा थियो, दाइहरुका नेपाली किताबहरु पढ्ने क्रममा यो कथा पनि पढेको थिएँ। यो कथा, चिन्तनमा कहिल्यै आधुनिक हुन नसकेको कथित 'आधुनिक' नेपाली समाजको भयंकर शल्यकृया हो। छोरो जन्मेपछि छोरीलाई कसरी दुर्ब्यबहार गर्न थाल्छन् 'आधुनिक', 'शिक्षित' बाबु-आमाहरुले र आफूपनि एउटी नारीनै भएको बोधलाई गुमाएर, अबोध र निर्दोष छोरीलाई शारीरिक-मानसिक यातना दिन कसरी आमा स्वयं झन एक कदम अघि हुन्छिन् भन्ने कुराको सशक्त र यथार्थ चित्रण गर्नुभएको छ विकलज्यूले। कुनैपनि समस्याको 'दार्शनिक' समाधान दिनसक्ने तर ब्याबहारिक समाधानको दिशामा एउटा खुट्टो पनि उचाल्न नसक्ने/नचाहने हामीजस्ता 'नेपाली बुद्धिजीवी'हरुको प्रतिनिधिको रुपमा प्रतिमाको 'अंकल'को चित्रण पनि उत्तिकै सशक्त छ।

हाम्रो नेपाली समाजमा आजसम्म प्रतिमाका 'बाबु-आमा', 'भाइ' र 'अंकल'नै प्रचण्ड बहुमतमा छन् र अरु कुनै पात्रको सशक्त उदय हुनसकेकै छैन। त्यसैले अझैपनि 'बाबु-आमा'हरु 'भाइ'हरुलाई पुल्पुल्याईरहेका छन् र उद्दण्ड, घमण्डी र जिम्मेवारीवोधवीहिन 'पुरुष' मान्छेहरुको 'खेती' गरिरहेका छन्, दुई-चार 'दार्शनिक' 'महावाणी'हरुको वर्षा गराएर 'अंकल'हरु पलायन हुन्छन्, यो संसारका अन्यायका विरुद्ध लड्न 'प्रतिमा'हरुलाई एक्लै छाडेर, यो थाहा हुँदा-हुँदैपनि कि आफ्नो रक्षाको लागि निर्दोष-अबोध 'प्रतिमा'हरुसंग रुनुबाहेक अरु कुनै उपाय छैन। यो समस्याको अझ भयंकर पक्ष के हो भने ताडना पाऊँदा-पाऊँदै 'प्रतिमा'हरु यसैमा अभ्यस्त हुन्छन् र यसैलाई जिन्दगीको सत्यको रुपमा स्विकार गर्छन्। अनि भविष्यमा आफूले जन्माउने 'प्रतिमाहरु'माथि पनि त्यस्तै ब्यबहार गर्छन् र यो दुष्चक्रलाई निरन्तरता दिन्छन्।

यो मेरो मनगढन्ते मनोवाद होईन। छोरा र छोरीमा भेद र छोरीहरुमाथि माथि दुर्ब्यबहार गरिएका घटनाहरु मैले सैयौं देखेको छु, कति नजिकका नातेदारहरुमै। नेपाली समाजको सबै तहमा यो प्रवृत्ति कायमै छ अझै। मात्रामा घटबढ होला तर चूरो कत्ति फरक छैन। देशमा त देखियो-देखियो, विदेश आएपछि पनि वर्षौंदेखि यहीं बसिरहेका मान्छेहरुले पनि छोरा र छोरीलाई उस्तै भेदपूर्बक ब्यबहार गरेको देखेको छु। खैर, अहिलेलाई यी कुराहरु नकोट्याऊँ, यी सबैको बारेमा कुनै दिन एउटा छुट्टै लेख लेखौंला।

त्यसपछि मैले पढेको "नयाँ सडकको गीत" भन्ने कथा संग्रह हो। यो पनि एउटा सशक्त कृति हो। यसभित्रका केहि कथाहरु शहरको परिवेशमा पनि लेखिएका छन् तर समग्रमा यसलाई पहाडी ग्रामीण जीवनको एउटा जीवन्त चित्र भन्नुमा कुनै अत्युक्ति हुँदैन। त्यसपछि बिभिन्न तहका नेपाली पाठ्यक्रममा राखिएका र बिभिन्न साहित्यिक पत्रिकाहरुमा छापिएका उहाँका केहि कथाहरु पढियो। "अविरल बग्दछ ईन्द्रावती" नामक टेलि-सिरियलको केहि भागहरु हेरपनि कृतिनै भने पढेको छैन।

काठमाण्डौंको शहरी परिवेशमा लेखिएका उहाँका कथाहरुको अर्को संग्रह "शव, सालिक र सहस्र बुद्ध" (रचनाको हिसाबले "नयाँ सडकको गीत" कै समसामयिक हुनुपर्छ यो) पनि पढेको थिएँ केहि वर्ष पहिला। उहाँका विगत केहि वर्ष यताका कथा वा अरु कुनै पनि रचना भने पढ्न पाएको छैन।

रमेश विकलको नामसंग वामपन्थी राजनीति र यदाकदा एउटा निश्चित राजनीतिक दलको नामपनि जोडिएर आऊँछ। एउटा सचेत र संवेदनशील साहित्यकार/कलाकार समाजका अँध्यारा पक्षहरुलाई नदेखेको अभिनय गर्न सक्दैन, त्यसैले उसको रचना/कलामा समाजको सहि चित्रण र निमुखाहरुका पक्षमा आवाज हुनु अस्वाभाविक होईन। रमेश विकलज्यूले नेपाली समाजका निमुखाहरुका पक्षमा आफूलाई उभ्याउनुभएको छ, यसमा कुनै विवाद छैन। प्रगतिवादी साहित्यको नाममा साम्यवादी दलहरुका कोरा नाराहरुको विस्तारको 'खेती' गर्ने अरु धेरै 'प्रगतिवादी' साहित्यकारहरुभन्दा उहाँ धेरै फरक हुनुहुन्छ र उहाँका रचनाहरुले उच्च कलाचेत र सौन्दर्यबोधलाई कतै पनि मर्न दिएका छैनन्। तर उहाँले आफूलाई कुनै निश्चित राजनीतिक दर्शनसंग नजोडिदिएको भए अझ राम्रो हुन्थ्यो भन्नेचाहिँ लागिरहन्छ मलाई।

उहाँलाई एकपटक भेट्ने सौभाग्य मिलेको थियो। सन् १९९५ तिर होला, मदनमणि दिक्षितज्यूको नेतृत्वमा प्राज्ञहरुको एउटा टोली चीन भ्रमणमा गएको थियो, त्यतिखेर प्रज्ञा-प्रतिष्ठानको उप-कूलपति दिक्षितज्यूनै हुनुहुन्थ्यो शायद। उहाँहरु हामी बसिरहेको शहरमा पनि आउनुभएको थियो। त्यो शहरको स्थानीय संचार-माध्यमले उहाँहरुको भ्रमणलाई निकै महत्व दिएका थिए। हामी एकदिन साँझ उहाँहरुलाई भेट्न उहाँहरु बसिरहनुभएको होटेलमा पुगेका थियौं। दिक्षितज्यू, विकलज्यू, धुस्वाँ सायमीज्यू र ज्ञानमणि नेपालज्यूसंग तीन घण्टाजति कुरा गरेर बसेका थियौं हामी। उहाँहरुबाट नेपाली साहित्यका थुप्रै नवप्रकाशित किताबहरु पनि मिलेको थियो। भ्रमणदलमा कथाकार पद्मावती सिंह पनि हुनुहुन्थ्यो, तर चाँडै सुतिसक्नुभएकोले उहाँसंग भने भेट हुन पाएन।

हाम्रो नेपाली साहित्यमा कविता लेख्नेहरुको भिड छ, साहित्यका अरु विधाहरुमा बाँझो जमीन अझै धेरै बाँकी छ। कथाको एउटा पाटोलाई खनजोत गरेर नेपाली साहित्यको लागि धेरै बाली भित्र्याईदिएर रमेश विकलज्यू बिदा हुनुभएको छ। हामीले त्यो पाटोलाई जोगाऊँदै अरु पाटाहरु थप्दै जानसक्नुनै उहाँप्रति सच्चा श्रद्धाञ्जली हुनेछ।

र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

कमरेडले गाईलाई गधा, बाघलाई जरायो,
हात्तीलाई गोही र गैंडालाई खरायो भन्दिनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

अरुले दौरा-सुरुवाल-कोट-टोपी लगाऊँथे
कमरेडले सूट-टोपी लगाउनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

पहिला नाताबादमात्रै थियो देशमा
कमरेडले ‘क्रान्तिकारी नाताबाद’को आविष्कार गर्नुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

अरुले साली लान्थे र ‘टाइप’ गराउँथे
कमरेडले छोरो लानुभयो र ‘टाइप’ गराउनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

पहिला अरु हुन्थे मालपोत-यातायात-अदालतमा
अहिले कमरेडले आफ्नापनि हुल्दिनुभयो
र कमरेडले क्रमभंग गर्नुभयो!

जनयुध्द हुँदा ‘सफाया’ गर्नुहुन्थ्यो कमरेडले
आज जनयुध्द नभएपनि ‘सफाया’ गर्दिनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

कमरेडले हिजो पत्रिका जलाउनुहुन्थ्यो
कमरेडले आजपनि पत्रिका जलाउनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

पहिला बाढी आऊँदा अरुले हेलिकप्टर चढ्थे
अहिले कमरेड आफैंले चढ्नुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

कमरेड विदेश गएर "पूच्छर झिक्छु!" भन्नुभयो
र स्वदेश आएर "पूच्छर थप्छु!" भन्नुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

पहिला अरुलाई ‘हुतीहारा’, ‘भातमारा’ भन्नुहुन्थ्यो
आज “यो कुर्सी टेढो छ!” भन्दिनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!

बन्दुक कहिले पो छोड्नुभएको छ र कमरेडले!?
तर आज “फेरि बन्दूक बोक्छु!” भन्दिनुभयो
र कमरेडले ‘क्रमभंग’ गर्नुभयो!
।
।
।
।
।
आज बिहान शब्दकोष हेर्दा ‘क्रमभंग’ शब्द कतैपनि देखिएन। कतै ‘क्रमभंग’ले आत्महत्या त गरेन?!

(सूचना:यो 'क्रमभंग' महिमाको प्रतिलिपि अधिकार खुल्ला छ। जोसुकैले कमरेडहरुका 'क्रमभंग'का उदाहरणहरु थप्न, अरुलाई पठाउन वा जे सकिन्छ त्यहि गरेर 'क्रमभंग' गर्न सक्नेछ:)

ओशोसंगको मेरो नाता

आज गत शताब्दीका अत्यन्त प्रभावशाली रहस्यदर्शी-दार्शनिक ओशोको जन्मदिन हो।
---------------------------------------
धेरैजसो मान्छेजस्तै मैले पनि ओशोको बारेमा अरुबाट सुनेर पाएको उनको शुरुको परिचय भनेको 'सेक्स-गुरु'कै हो। यो सन १९८६को जनवरी-फेब्रुअरीको कुरो हो। ओशो नेपाल आएर सोल्टी होटेलमा बसेका थिए र दिनको दुई पटक प्रवचन दिन्थे। त्यतिखेर ओशो अत्यन्त विवादास्पद मानिन्थे र नेपालमा पनि उनको र उनलाई देशमा 'राखेको' भनेर तत्कालीन पञ्चायती सरकारको ब्यापक विरोध हुन थालेको थियो। मेरो स्मरणअनुसार, यो विरोधमा नेपालका वामपन्थी विद्यार्थी संगठनहरु सबैभन्दा बढी सकृय थिए। हिऊँदे बिदा सकिएपछि, फागुन लाग्दा विद्यालय शुरु भयो (९ मा पढ्थें म त्यतिबेला) र ओशोका बारेमा नकारात्मक कुराहरु झन बढी सुन्ने मौका मिल्यो। ओशो 'सामान्य' सेक्स-गुरु मात्रै हैनन्, अत्यन्त अराजक, अनैतिक र असामाजिक मान्छे हुन्, यिनले आफ्नै आमासंगको यौन-सम्बन्धलाई पनि प्रोत्साहन् गर्छन् भन्नेजस्ता विचारले गहिरो जरा गाड्यो ममा विद्यालय जान थालेको केहि दिनमै।

एकदिन आफूभन्दा पाँच वर्ष जेठा दाइसंग यसै विषयमा कुरा हुँदै थियो। 'ओशो नेपालमा बसेको तँलाई किन मन नपरेको?' भनेर दाइले सोध्दा मैले आफ्नो दिमागमा कोचिएका त्यस्तै कुराहरु निकै उत्साहित हुँदै एकसासमै ओकलें।
"तैंले ओशोको प्रवचन सुनेको अथवा पढेको छस्?" मेरो कुरा सुनिसकेपछि दाइले फेरि सोध्नुभयो।
"छैन।"
"हेर् केटा, आफैंले नसुनी अथवा नपढी अर्काको हल्ला सुनेको भरमा यस्ता कुरा गर्दै हिँड्नु हुन्न। जा कम्तिमा एउटा प्रवचन सुन् अथवा पढ्, अनिमात्रै कुरा गर्।"

दाइको सल्लाहले मेरो मुख बुझो लगाईदियो। केहि खोजेर पढ्थें होला अथवा सम्भव भए सोल्टी होटेलै पनि पुग्थें होला ओशोको प्रवचन सुन्न, तर त्यसको केहि दिनपछिनै ओशोले नेपाल छाडे। उनको प्रस्थानसंगै यो प्रसंग सेलाएर गयो र मैले ओशोको कुनै पनि प्रवचन पढिँन। दाइको सल्लाहले मेरो मनमा रहेको ओशोको छविको नकारात्मकतालाई अलि-अलि मात्रै कम गर्न सकेको थियो। ओशो कम्तिमा पनि अत्यन्त अराजक र समाजविरोधी हुन् भन्ने मान्यतामा अडिग थिएँ म।

१९९४-९५तिर चीनमा बी.ई. अध्ययनरत हुँदा पत्रिका-पुस्तक पसलहरुमा ओशोका प्रवचनहरु संकलित पुस्तकहरु (चिनियाँ संस्करण) देखिन थाल्दा अनौठो लागेको थियो। विश्वविद्यालयको रेडियोमा पनि ओशो र उनको दर्शनको बारेमा चर्चा भइरहेको हुन्थ्यो बेला-बेलामा। पश्चिमको खुल्ला पूँजीवादी समाजले समेत पचाउन नसकेको ओशोलाई साम्यवादी चीनले भने सजिलै अँगालेको देख्दा अनौठो नलाग्ने कुरो पनि भएन।

तर पनि ओशोको बारेमा आफैंले पढेर बुझ्नेतिर मेरो पाइला चलेन।

बी.ई. सकेर नेपाल फर्केपछिका केहि महिना म बेरोजगार थिएँ। बेरोजगार हुँदा, स्वाभाविक हो, निराशा र कुण्ठाले मनमा सजिलै घर बनाऊँछन्। जे गरेपनि निराशा र कुण्ठाबाट फुत्किन असाध्यै गाह्रो भईरहेको थियो मलाई। यस्तैमा घरमा एक दिन ओशोका चार प्रवचनहरुको एउटा संग्रह देखें, कुनै भाइले ल्याएको होला। 'सम्भोगसे समाधि तक' भन्ने प्रवचन-श्रृंखलाको चारमध्येको दोस्रो (नै हुनुपर्छ) भाग थियो यो, 'नारी और क्रान्ति' भन्ने उप-श्रृंखला। भित्र 'नारी और क्रान्ति' शिर्षकको एउटा प्रवचन पनि थियो र बाँकी तीन अरुनै विषयमा थिए।

त्यो संग्रहको पहिलो प्रवचनको पहिलो अनुच्छेद पढिसक्दा ममा उत्पन्न भएको भावनाको बयान गर्न मसंग कुनै शब्द छैनन्! एकैपटक कुनै जादूमयी संसारमा प्रवेश गरजस्तो, वर्षौंसम्म अँध्यारो सुरुङ्गमा हिँडेपछि अचानक उज्यालोमा आईपुगेजस्तो, कुनै सुख्खा-उजाड स्थल अचानक सुन्दर बगैंचामा परिणत भएजस्तो; यस्तो लाग्छ त्यो क्षण म सम्मोहित अवश्थामा थिएँ। मेरो त्यतिखेरको मानसिक अवश्था कस्तो थियो कुन्नि, हरेक शब्द कुनै रहस्मय अज्ञात स्रोतबाट आईरहेजस्ता लाग्ने ती शब्दहरुले मलाई पूरै नियन्त्रणमा लिए र ओशोधारातिरको मेरो यात्राको शुरुवात भयो।

दिमागी हिसाबले हेर्दा त्यो हरफमा त्यस्तो नौलो केहि पनि छैन। ओशोले त्यहाँ पृथ्वीको उत्पत्ति र त्यसमा जीवजन्तुहरुको आगमनको अत्यन्त संक्षिप्त चर्चा गरेका छन्।

त्यो किताब एक बसाईमा सिध्दियो र म ओशोका प्रवचनहरु खोजी-खोजी पढ्न र सुन्न थालें। प्रवचनहरुका साथ-साथै ध्यान-संगीत पनि खोजी-खोजी सुन्ने बानी लाग्यो। क्रमैसंग ओशोका बारेमा रहेका भ्रमहरु एक-एक गर्दै टुट्न थाले। केहि वर्ष ओशो टाइम्स (हिन्दी)को नियमित ग्राहक थिएँ म। यो ओशो टाइम्सको पढ्ने सामाग्री मात्र हैन यसको साजसज्जा, यसमा भएका हरेक तस्बीरहरु अत्यन्त सुन्दर, कलात्मक र मनलाई शान्त बनाउने क्षमता भएका हुन्छन्। मलाई के लाग्छ भने ओशोका विचारसंग असहमत हुनेलाई पनि ओशो टाइम्सको सौन्दर्यले सजिलै पगाल्नसक्छ।

ध्यान गर्ने वा त्यसभन्दा 'माथि'का कुरालाई अलि टाढै राखेर सोच्दा पनि ओशोको संगतमा आएपछि चलचित्र, गीत, संगीत आदिको चयन र विश्लेषणसम्बन्धी मेरो दृष्टिकोणमा ब्यापक रुपमा सकारात्मक परीवर्तन आएको जस्तो लाग्छ मलाई। सौन्दर्यचेत/कलाचेतमाथिको मेरो यो अनुभव नितान्त भ्रममात्रै पनि हुनसक्छ, म स्विकार गर्छु तर यी सबैबाहेक पनि ओशोका प्रवचन-संग्रहहरुले मेरो सामान्य ज्ञानको स्तरलाई पनि धेरै माथि उठाईदिएको भने भ्रम होईन। पूर्वीय दर्शनको महत्तालाई पनि उनैबाट बुझेको हुँ मैले।

दुई पटक ओशो तपोवन पनि पुगें। केहि महिनापछि शुरु भएको ६ वर्षजति लामो पोखरा बसाईका क्रममा पनि तेर्सापट्टीमा रहेको एउटा ध्यानकेन्द्रमा धेरै पटक गएँ, केहि समय हरेक शुक्रबार पुग्थें। पृथ्वी चोकमा रहेको अर्को एउटामा पनि एकपटक पुगेको थिए। कुनै ध्यान शिविरमा भाग लिने चाहना भने अझै पूरा भएको छैन।

मेरो बुझाईमा ओशोका सम्पूर्ण प्रवचनहरुको मूल सन्देश भनेकै 'ध्यान, ध्यान र ध्यान' हो। उनले ध्यानलाईनै मानव जीवनको सौन्दर्य र ऐश्वर्य मानेका छन्, ध्यानलाईनै मानवमुक्तिको एउटै बाटो मानेका छन्। ओशोले धेरै ध्यान विधिहरुका बारेमा चर्चा गरेका छन् र ईर्ष्या र तनावले हरदम भरिएको 'कोलाहलयुक्त मन' भएको आधुनिक मान्छे ध्यानको दुनियाँमा कसरी पस्न सक्छ भनेर प्रारम्भिक चरणहरु/पूर्व तयारीहरुको बारेमा पनि धेरै बोलेका छन्। पहिला यथेष्ट मानसिक विरेचन (catharsis) गरेर मानसिक कूडा-कर्कट हटाएपछि मात्रै विपश्यना वा यस्तै अरु ध्यानविधिहरुमा सहज प्रवेश गर्न सकिन्छ भन्ने उनको भनाई असाध्यै सही लाग्छ मलाई। उनले मानसिक विरेचनका लागि 'सकृय ध्यान' (Dynamic Meditation) सुझाएका छन्।

एक हिसाबले हेर्दा ओशोका प्रमुख देनहरुमध्ये एक यसैलाई मान्न सकिन्छ कि उनले पूरातन समयदेखिका ध्यानविधिहरुलाई समसामयिक बनाईदिएका छन्। हाम्रो समाजमा गडेर रहेको 'ध्यान भनेको घरबार छोडी जंगल पसेपछिमात्रै गर्ने चीज हो' भन्ने मान्यतालाई सशक्त खण्डन गरेका छन् र जो जहाँ छ, जे गरिरहेको छ त्यहि अवश्थामै पनि ध्यान गर्न सकिन्छ भनेर ध्यानलाई कथित साधु-सन्तहरुको कब्जाबाट मुक्त गरिदिएका छन्।

मलाई प्रभावित पार्ने अर्को पक्ष भनेको ओशो अरु 'बाबा', 'महाराजजी', 'साधु-सन्त' जस्तो कुनै पनि मान्छेको जिज्ञासाको समाधानको रुपमा बिगुत, बुटी, वा कुनै अमूक चीज दिँदैनन्, उनी एउटा जीवन दर्शन र बाँच्ने कला दिन्छन्। अरु 'बाबा', 'महाराजजी', 'साधु-सन्त' हरु आफैंलाई साधकको साधनाको लक्ष्यको रुपमा पेश गर्छन् भने ओशो बाटो देखाईदिन्छन् र आफैं हिँडेर लक्ष्यसम्म जान प्रेरित गर्छन्।

ओशोका आलोचकहरुले सामान्यतया उनका यौन सम्बन्धी प्रवचनहरुकै आधारमा मात्र उनको आलोचना गर्छन्, त्यो पनि पढेर मात्रै आलोचना गर्ने कति छन् भन्न सकिन्न। खासमा ओशोले खुल्ला यौन-सम्बन्धको पक्षमा भन्दा पनि यौन सम्बन्धी Taboo हरुलाई जति निरन्तरता दियो उति मानवसमाज कुण्ठितनै रहिरहन्छ, त्यसैले यसको स्विकार र यसको महत्ता, यसको शक्तिको सही उपयोगनै मानवताको हितमा छ भन्ने दर्शाउन खोजेका छन्। उज्यालोमा 'महात्मा' बनेर यौनका बारेमा अरुलाई निषेधात्मक उपदेश दिँदै हिँड्ने तर ओल्टोकोल्टो पर्नासाथ आफैं त्यसमै लिप्त हुने साधु-सन्त-बाबाहरु र तिनैलाई पूज्ने समाजलाई यस्तो खुल्लापन मन नपर्नु स्वाभाविक हो। ओशोका आलोचकहरु उनले यौनबाहेक मानवजीवनसंग सम्बन्धित लगभग सबैजसो अरु विषयमा पनि बोलेका छन् र गहन अन्तर्दृष्टि दिएका छन् भन्ने कुरालाई चटक्कै बिर्सिदिन्छन्।
------
विगत केहि वर्ष यता भने ओशोका प्रवचनहरु पढ्ने-सुन्ने काम एकदम भएको छ। ओशोले अत्यन्त प्रेमसाथ चर्चा गर्ने जेन परम्पराको जननी मुलुकमा बसेको छु तर त्यसको बारेमा अझ बढी बुझ्नेतिर एक पाईला पनि सारेको छैन! यो मेरो वर्तमान जीवनको एउटा ठूलो बिडम्बना हो!

मलाई के थाहा छ भने ध्यान र स्वयं ओशोकै बारेको मेरो जानकारी एकदमै कम छ। आज हल्का र सतही रुपमै भएपनि ओशोका बारेमा यी केहि शब्दहरु लेख्नुको उद्देश्य भनेको एकदमै थोरैमात्र अघि बढेर रोकिएका मेरा पाईलाहरुमा अलिकति भएपनि फेरि गति ल्याउनका लागि हो। काम, पारिवारिक दायित्व आदिलाई दोष दिएर उम्कने सजिलो बाटो नखोजी आफ्नो समयको अलि राम्रो ब्यबश्थापन गरी ध्यान र ध्यान साहित्यको अध्ययनका लागि समय ननिकाली भएको छैन।

यो ब्रम्हाण्डको अनन्त विस्तार, त्यो अनन्तभित्रका हरेक कण-कणको अत्यन्त कलात्मक सन्तुलन, यो जीव-जगत, हामी मानवको अस्तित्व- यी सबै कुराहरु अत्यन्त रहस्यमय र भयानक रोमाचंकताले भरिपूर्ण छन्। आफ्नो उन्नत चेतनशीलताका कारण त्यो रहस्यलाई आत्मसात गर्नसक्छ मानवले र उसले गर्नैपर्छ, नत्र उसको चेतनशीलताको कुनै उपयोग छैन। त्यही रहस्यलाई आत्मसात गर्नुलाईनै ओशोले जिन्दगीको सार अथवा 'आफैंलाई जान्नु' भन्ने मानेका छन्। आउनुस् उनै ओशोको एउटा प्रवचन पढौं र उनको चुनौती स्विकारौं कि "--बिना अपने को जाने अर्थी को उठने नहीं दोगे-- "

मनुष्य की मूलभूत समस्या
ओशो

मनुष्य के कृत्यों को देखो। तीन हजार वर्षों में पाँच हजार युद्ध आदमी ने लड़े हैं। उसकी पूरी कहानी हत्याओं की कहानी है, लोगों को जिंदा जला देने की कहानी है और एक को नहीं, हजारों को। और यह कहानी खत्म नहीं हो गई है।

तुम सोचते हो आदमी बंदर से विकसित हो गया? किसी बंदर ने अब तक किसी दूसरे बंदर को जिंदा नहीं जलाया। कोई बंदर न तो हिंदू है, न मुसलमान है, न ईसाई है; बंदर सिर्फ बंदर है।

और अगर यही विकास है, तो ऐसे विकास का कोई मतलब नहीं। सच तो यह है कि आदमी विकसित नहीं हुआ है, केवल वृक्षों से नीचे गिर गया है। अब तुम बंदर के साथ भी मुकाबला नहीं कर सकते हो। अब तुममें वह बल भी नहीं है कि तुम एक वृक्ष से दूसरे वृक्ष पर छलाँग लगा जाओ। अब वह जान भी न रही, वह यौवन भी न रहा, वह ऊर्जा भी न रही और तुम्हारे कृत्यों की पूरी कहानी इस बात का सबूत है कि तुम आदमी नहीं बने, राक्षस बन गए।

हाँ राक्षस, लेकिन अच्छे-अच्छे नामों की आड़ में। हिंदू की आड़ में। हिंदू की आड़ में तुम मुसलमान की छाती में छुरा भोंक सकते हो, बिना किसी परेशानी के। मुसलमान की आड़ में तुम हिंदू के मंदिर को जला सकते हो, जिसने तुम्हारा कुछ भी नहीं बिगाड़ा, बिना किसी चिंता के।

दूसरे महायुद्ध में अकेले हिटलर ने साठ लाख लोगों की हत्या की- एक आदमी ने। इसको तुम विकास कहोगे? दूसरा महायुद्ध खत्म होने को है, जर्मनी ने हथियार डाल दिए हैं और अमेरिका के प्रेसीडेंट ने जापान के ऊपर, हिरोशिमा और नागासाकी पर एटम बम गिरवाए। खुद अमेरिकी सेनापतियों का कहना है कि यह बिलकुल बेकार बात थी, क्योंकि जर्मनी के हार जाने के बाद जापान का हार जाना ज्यादा से ज्यादा दो सप्ताह की बात थी।

पाँच साल की लड़ाई अगर दो सप्ताह और चल जाती तो कुछ बिगड़ न जाता। लेकिन हिरोशिमा और नागासाकी जैसे बड़े नगरों पर जिनके निवासियों का युद्धों से कोई संबंध नहीं; छोटे बच्चे और बूढ़े और स्त्रियाँ- दस मिनट के भीतर दो लाख व्यक्ति राख हो गए। और अमेरिका के जिस प्रेसीडेंट ने यह आज्ञा दी, उसका नाम भी हमने अभी तक नहीं बदला।

उस प्रेसीडेंट का नाम था, ट्रूमैन; सच्चा आदमी। अब तो कम से कम उसे अनट्रूमैन कहना शुरू कर दो और दूसरे दिन सुबह जब अखबारों ने, अखबारों के प्रतिनिधियों ने प्रेसीडेंट से पूछा- क्या आप रात आराम से सो तो सके, तो टूरूमैन ने कहा कि मैं इतने आराम से कभी नहीं सोया, जितना कल रात सोया, जब मुझे खबर मिली कि एटम बम सफल हो गया है। एटम बम की सफलता महत्वपूर्ण है। दो लाख निहत्थे, निर्दोष आदमियों की हत्या कोई चिंता पैदा नहीं करती। इसको तुम आदमी कहते हो?

नहीं, आदमी का कोई विकास नहीं हुआ। आदमी का सिर्फ एक ही विकास है और वह है कि वह अपनी अंतरात्मा को पहचान ले। उसके सिवाय आदमी का कभी कोई विकास नहीं हो सकता। जिस दिन मैं अपनी अंतरात्मा को पहचान लेता हूँ, उस दिन मैंने तुम्हारी अंतरात्मा को भी पहचान लिया।

जिस दिन मैंने अपने को जान लिया, उस दिन मैंने इस जगत में जो भी जानने योग्य है, वह सब जान लिया। और उसके बाद मेरे जीवन में जो सुगंध होगी, वह केवल मात्र विकास है; जो रोशनी होगी, वही केवल एकमात्र विकास है। जिसको हम अभी तक विकास कहते रहे हैं, वह कोई विकास नहीं है। हमारे पास बंदरों से सामान ज्यादा है, लेकिन हमारे पास बंदरों से ज्यादा आत्मा नहीं है।

आत्मिक विकास ही एकमात्र विकास : यह भी हो सकता है कि आदमी अंधा हो और अपने को जानता हो तो वह आँख वाले से बेहतर है। आखिर तुम्हारी आँख क्या देखेगी? - उसने अंधा होकर भी अपने को देख लिया। और अपने को देखते ही उसने उस केंद्र को देख लिया है, जो सारे अस्तित्व का केंद्र है। वह अनुभूति अमृत की अनुभूति है, शाश्वत नित्यता की अनुभूति है।

केवल थोड़े से लोग मनुष्य-जाति के इतिहास में आदमी बने हैं। वे ही थोड़ी से लोग, जिन्होंने अपनी आत्मा को अनुभव किया है। शेष सब नाममात्र के आदमी हैं। उनके ऊपर लेबल आदमी का है, खोखा आदमी का है। भीतर कुछ भी नहीं है। और जो कुछ भी है, वह हर तरह के जहर से भरा है, ईर्षा से भरा है, विध्वंस से भरा है, हिंसा से भरा है।

अंतिम रूप में मैं तुमसे यही कहना चाहता हूँ कि अगर तुम्हारे जीवन में जरा भी बुद्धि है, तो इस चुनौती को स्वीकार कर लेना कि बिना अपने को जाने अर्थी को उठने नहीं दोगे। हाँ, अपने को जानकर कल की उठने वाली अर्थी आज उठ जाए, तो भी कोई हर्ज नहीं, क्योंकि जिसने अपने को जान लिया, उसकी फिर कोई मृत्यु नहीं है। अमृत का अनुभव एकमात्र विकास है।

कोंपलें फिर फूट आईं, प्रवचन 2
सौजन्य ओशो इंटरनेशनल फाउंडेशन

-----------
ओशोसंबन्धी केहि वेब साइटहरु (विकिपेडिया बाहेक):
The Osho Experience
Osho World
Friends of Osho
Osho, Bhagwan Rajneesh, and the Lost Truth
OSHO®, FORMERLY KNOWN AS BHAGWAN SHREE RAJNEESH

प्रसंगवश थोरै गफ-गाफ

ब्लगले एक वर्ष कटाएपछि एउटा सानो 'समस्या' थपिँदोरहेछ, हरेक वर्ष दोहोरिइरहने कुराहरुको बारेमा हरेक वर्ष लेख्ने कि नलेख्ने भन्ने। समस्या नभनेर 'दोधार' भन्नु ठीक होला। जन्मदिनहरु, पुण्यतिथिहरु वा चाडबाडहरु पनि दोहोरिन्छन, तर ती अलग र विशेष कुरा हुँदा-हुँदै पनि 'यसपाली के लेख्ने' भन्ने प्रश्नचाहिँ उठ्दो रहेछ मनमा। हुनत दुई-चार हरफका शुभकामना वा श्रद्धाञ्जली आदि लेखेरै पनि काम नचल्ने हैन, तर मनले मान्दैन।

शैक्षिक वा पेशागत जीवनमापनि दोहोरिने दिनहरु धेरै हुन्छन्। एउटा त्यस्तै 'दहोरिएको' दिनको प्रसंग हो यो। शनिबार अड्डाको एउटा महत्वपूर्ण वार्षिक कार्यक्रम थियो। पोहरको यो दिनको बारेमा यहाँ लेखेको छु। विगत केहि दिन यता यो दिनको बारेमा लेखौं कि नलेखौं भनेर दोधारमा थिएँ, लेख्न शुरु गर्दा र अहिले यति लेखुञ्जेलसम्म पनि दोधारमै छु। यो दिन पूर्ण रुपमा पोहरको त्यै दिनको पुनरावृत्ति हुने पक्का थियो। घटनाक्रमहरु पूरै लेख्दा पोहरकै टाँसो फेरि सारेजस्तो हुनसक्थ्यो।

दिनभरिका घटनाक्रमहरु पोहरजस्तै भए। मचाहिँ पोहरभन्दा पनि उदास र एक्लै भएँ। भित्र भाषण आदिका बेलामा त आफू एक्लो भएको बोध त्यति भएन तर बेला-बेलाका 'ब्रेक'मा भने गफ गर्ने मान्छेसमेत नभेटेर धुम्धुम्ती बसिरहनुप-यो। म चुरोट नखाने भएर पनि हुनसक्छ यसरी गफ्फिने मौका नपाएको। तथ्यांक हेरेको छैन, तर धूम्रपान गर्ने जापानीको प्रतिशत एकदमै माथि हुनुपर्छ। बाहिर गएर बुङ्बुङ्ती धूवाँ उडाउन जाने गफ्फिन साथी सजिलै पाईन्थ्यो होला।

पोहर एकजना कोरीयाली साथी थिए। ती एक नम्बरका 'चुरौटे' भए पनि बेला-बेला गफ गर्न आईपुग्थे। ति जागिर छोडेर कोरीया फर्किसकेछन्। यसपालि आफ्ना हाकिम पनि देखिएनन्। 'नामासुते---' भन्दै ताकाहाशी बूढा पनि आईपुगेनन्। बेलुकाको 'भोज'मा पनि एउटै कुनामा अड्डा जमाएँ मैले।

अर्को एउटा कारण पनि छ, यो स्थिति उत्पन्न हुनुमा। यस्ता जमघटहरुमा कसैसंग कुराकानी अगाडि बढाउन उमेर र अड्डाभित्रको आफ्नो 'position' पनि अलि नजिक-नजिक हुनुपर्दो रहेछ। संगै यो अड्डा पसेकाहरु आफूभन्दा धेरै कम उमेरका छन्, आफ्नो उमेरकाहरु केहि वर्ष पहिल्यै अड्डा छिरेका हुन् र 'कर्पोरेट भ-याङ्ग' को अलिक माथि पुगिसककेका छन्। यो स्थितिमा आफू 'अप्ठेरोमा फलेको फर्सी' जस्तो भईँदोरहेछ।

जापानी भाषाको आफ्नो सीमित ज्ञानलाई दोष दिएर पनि उम्कन सक्छु म, तर धुम्धुम्ती एक्लै बस्नैपर्ने गरी कमजोर पनि छैन मेरो जापानी। जापानी भाषा 'मठ्ठै' भएका मानिसहरु त यस्ता कार्यक्रमहरुमा अलिअलि अंग्रेजी र अलिअलि हाऊभाऊका साथमा 'हिरो' बन्छन् भने अलिक खुल्ने हो भने मेरा लागि समस्या नहुनुपर्ने हो। दोष मेरो स्वभावको हो।

नयाँ मान्छेसंग खुल्न, नयाँ ठाऊँ/परिवेशमा घूलमिल हुन मलाई बहुत समय लाग्छ (यहि स्वभावको बिस्तार हुनुपर्छ कुनै ठाऊँ-विशेषतिर जाने बाटो सम्झिन पनि मलाई धेरै समय लाग्छ)। मान्छेमा पर्ने मेरो शुरुवाती प्रभाव 'अत्यन्त अन्तर्मुखी' हुन्छ। तर म अन्तर्मुखी मान्छे हैन, मेरा साथीहरु मात्रै हैन, सामान्य चिनजानको जोसुकै साक्षी बसिदिनसक्छ यो कुराको। मेरो समस्या (समस्या नहुन पनि सक्छ यो) 'आइस-ब्रेक' को हो। नयाँ मान्छेसंग वा नयाँ परिवेशमा 'आइस ब्रेक' गर्न मलाई असाध्यै गाह्रो हुन्छ। केहि साथीहरु 'आइस ब्रेक' गर्नेमात्रै हैन, तुरुन्तै पूरै 'आइस मेल्ट' गरेर दूध-चिनी-चियापत्ती मिसाएर चियानै पकाएर खाइदिन सक्छन्, तिनीहरुलाई देख्दा डाह लागेर आऊँछ:)

कार्यक्रममा जानुअगाडि एक राउण्ड विचार गरेको थिएँ, 'आजचैं अलिक खुल्छु, गफ्फिन्छु र प्रशस्त हाँस्छु' भनेर तर फेरि पनि असफल भईयो:)
----------------------
यो टाँसो लेख्नु अगाडि पोहरको टाँसो पढ्ने क्रममा पोहर यहि ताकाको एउटा अर्को टाँसोमा पनि आँखा प-यो। पोहर चार-पाँच दिनजति इन्फ्लुएञ्जाले लडाएको थियो। अस्ति शुक्रबार सूई लगाएर आएकोले यसपाला त्यो भने दोहोरिनेछैन होला:)

तपाईँ पनि यो जाडोमा शरीरको ख्याल गर्न भने नबिर्सिनुहोला।

जनपार्टी, जनकमरेड, जनसिण्डिकेट

कमरेडहरुको टोलमा हानाहान भयो। उसो त कमरेडहरु भएको ठाऊँमा ठोकाठोक-हानाहान नहुने कुरो पनि भएन। कमरेडहरुले सत्ता हान्नैका लागि यत्रो क्रान्ति गर्नुभएको हो, आधाजति त हानिपनि सक्नुभयो। पूरै सत्ता अझै हानिसक्नुभएकै छैन कमरेडहरुले, त्यसैले हानाहानको अभ्यास जारी राख्नै प-यो। जनवाद भनेकै हानवाद हो वास्तवमा, त्यसैले कमरेडहरुलाई 'हानवादी' भनेपनि खासै फरक पर्दैन।

तर कमरेडहरुको टोलको यसपालीको हानहानभने अलि विशेषै भयो भनौं न अब। सधैं अरुलाई हान्ने कमरेडहरु आफू-आफूमै हानाहान गर्न थाले। हानाहानको खास विषय भने पार्टीको नयाँ लोगो के राख्ने भन्ने थियो। विद्वान कमरेडले पार्टीको नयाँ लोगो बाघ राखौं भन्ने देऊसी शुरु गर्नुभयो। उता मूली कमरेडले 'अहिलेलाई ब्वाँसो राखौं, पछि देखा जाला' भन्ने भैलो जारी गरिसक्नुभएको थियो।

प्रतिकृयावादीहरुले आफ्नो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीलाई घेराबन्दीमा पारेकोले बडे-छोटे सबै कमरेडहरुको हप्तादिनबाटै मूड-अफ थियो। यी प्रतिकृयावादी भन्ने जिनिस पनि गज्जब छन् बा! दुईटा होनहार कमरेडहरुको हानाहानमा कसरी पस्न सक्या होला लुसुक्क, त्यो पनि 'क्रान्तिकारी' कमरेडहरुले मात्र देख्ने रुप लिएर!

तर प्रतिकृयावादीहरुको चौतर्फी घेराबन्दीलाई चिर्दै महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीभित्रको हानाहान साम्य भएरै छाड्यो आखिर। कार्यकर्तालाई हानाहान साम्य भएको जानकारी दिन आयोजना गरिएको आमसभामा मूली कमरेड अत्यन्त भावुक देखिन्थे।

"कमरेडहरु, देशी-विदेशी प्रतिकृयावादीहरुका तमाम षडयन्त्रहरुलाई चिर्दै हाम्रो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टी फेरि एक भएरै छाड्यो। हाम्रो पार्टीले सरकार हाँकेको सय दिनको महान गौरवमय उपलब्धि हो यो। यो उपलक्ष्यमा तपाईँहरु सबैमा लाल-सलाम र बधाई प्रकट गर्न चाहन्छु। " कमरेडले जोडले मुठ्ठी उचाले, हावा दुई फ्याक भयो, कमरेडले हात तल ल्याए, चिरा परेको हावा एक भयो। हो र'छ! देशी-विदेशी प्रतिकृयावादीहरु छिरेर दलै चिरा पार्न आँटेको हो र'छ! र तमाम षडयन्त्र र दाऊपेचहरुलाई परास्त गरेर महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टी एक ढिक्का भएकै हो र'छ! तब न महान! तब न गौरवमयी! तब न अग्रगामी! तब न क्रान्तिकारी!

"कमरेडहरु, हामीले दुईटा लोगोलाई 'फ्यूजन' गरेर एउटा नयाँ लोगो बनाएका छौं। बाघ र ब्वाँसोको फ्युजन गरेर बनाईएको यो नयाँ लोगो विश्वक्रान्तिको इतिहासमै सर्वथा नवीन प्रयोग हो र हाम्रो महान गौरवमय अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीले दिनदिनै गर्दै आएको महान ऐतिहासिक क्रमभंगहरुको सिलसिलामा फेरि अर्को एउटा ऐतिहासिक क्रमभंग हो। यो सर्वथा नयाँ फ्यूजनको ऐतिहासिक क्रमभंगले नेपाली क्रान्तिलाई अझ गौरवमय उचाइमा लाने छ।"

"कमरेडहरु, ब्वाँसो र बाघको फ्यूजन गरेर बनाईएको यो लोगोको नाम 'बाघे-ब्वाँसो' रहनेछ। यसैले हाम्रो पार्टीको नीति, नेपाली क्रान्तिको रणनीति-कणनीति-गणनीति पनि बाघे-ब्वाँसो नीति हुनेछ। अबदेखि तमाम देशी-विदेशी प्रतिकृयावादीहरुलाई हामी बाघले जस्तो अगाडिबाटमात्रै झम्टिने अथवा ब्वाँसाले जस्तो लुसुक्क पछाडिबाटमात्रै झम्टिने गर्नेछैनौं, जताबाट मौका मिल्छ उतैबाट झम्टिनेछौं। मौका पर्दा अगाडि-पछाडि दुबैतिरबाट एकैपटक झम्टिनेछौं।"

"कमरेडहरु!" भाषणसंगै मूली कमरेडको भावुकताको पारो पनि उकालो चढिरहेकै थियो, "तर यत्तिकैमा हाम्रो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीको नेपाली क्रान्तिप्रतिको ऐतिहासिक जिम्मेवारी पूरा हुँदैन। जनतासंग नङ्ग र मासुको सम्बन्ध भएको हाम्रोजस्तो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीले लिने यो नयाँ नीतिको नाम हामीले 'जनबाघे-ब्वाँसो नीति' राखेका छौं। यो नीतिको आधारमा हामीले सबैतिर 'जन' घुसाईदिनेछौं र जनताको जनक्रान्ति गर्नेछौ। अब हामी जनसरकार, जनसंसद र जनसडक सबैतिर उत्तिकै सकृय जनआन्दोलन गर्नेछौं र जनलोकतान्त्रिक जनसंघीय जनगणतन्त्र जननेपालको जनसंविधान लेख्नेछौं। हामीलाई जनलोकतान्त्रिक जनसंघीय जनगणतन्त्र जननेपालको जनसंविधान रोक्नबाट कसैले रोक्न खोज्छ भने हामी जनसरकार, जनसंसद र जनसडक सबैतिर उसको काम तमाम गर्दिनेछौं।"

"कमरेडहरु!" मूली कमरेड चिच्याए "आउनुस् हामी जताततै 'जन'घुसाईदिऊँ र इतिहासले हामीलाई दिएको महान अभिभारा पूरा गरौं। आउनुस् अबदेखि हामी एकअर्कालाई जनकमरेड शब्दले सम्बोधन गरौं, हाम्रो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीलाई अबदेखि जनपार्टी भन्ने गरौं। आउनुस् राजालाई जनराजा बनाईदिऊँ, पंचलाई जनपंच बनाईदिऊँ, मण्डलेलाई जनमण्डले बनाईदिऊँ।--- जनलालसलाम!!"

देशी-विदेशी प्रतिकृयावादीहरुका कारण चिरा परेको महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी पार्टीलाई फेरि एक ढिक्को बनाईसक्दा साँझ परिसकेको थियो। मूली कमरेड त्यताबाट एउटा बैठकतिर हान्निए। राता, नीला, पहेंला, सूट लगाउने, दौरा-सुरुवाल लगाउने, केहि पनि नलगाउने आदि थरि-थरिका सिण्डिकेटहरुले जनकमरेडको सम्मानमा संयुक्त रुपमा आयोजना गरेको बैठक र भोज थियो त्यो।

"भन्नुस् हाम्रो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी जनपार्टीले यहाँहरुको लागि के गर्नुप-यो?" मूली जनकमरेडले जिज्ञासा राखे।
एकजना सिण्डिकेटवाला बोल्न थाले, "कमरेड, यो देश-----"
"एकछिन रोकिनुस् त!" मूली जनकमरेडले बीचैमा टोके सिण्डिकेटवालालाई। "एउटा जानकारी गराउन चाहन्छु, हामीले भर्खरै 'कमरेड' शब्दलाई 'जनकमरेड' शब्दले बिष्थापित गरेर नयाँ ऐतिहासिक क्रमभंग गरेका छौं। अबदेखि यहाँहरुले हामीलाई सम्बोधन गर्दा 'जनकमरेड' शब्द प्रयोग गर्नुहोला।"
"गज्जब! महान जनपार्टीको महान जनचाला!" सिण्डिकेटवालाहरुले एक स्वरले जनपार्टीको प्रशंशा गरे र त्यसपछि अघिका महाशय फेरि बोल्न थाले।
"जनकमरेड, यो देशलाई चलाउने, गिजोल्ने,चिथोर्ने, निचोर्ने भनेकै सरकारमा बस्ने पार्टी र हामी सिण्डिकेट मिलेर हो। वास्तवमा हाम्रो नेपाल चल्ने अरु कुनै बाटै छैन। पहिले-पहिले सरकारमा बस्नेहरु सबै हाम्रो पिसाबमा बग्थे र यो देश सजिलै चल्थ्यो। अब जनकमरेडहरुपनि हाम्रो पिसाबमा बग्दिनुप-यो।"
"कुरो त ठीक गर्नुभयो सिण्डिकेट जनकमरेड" मूली जनकमरेड एकछिन घोरिए, "हाम्रो महान गौरवमयी अग्रगामी क्रान्तिकारी जनपार्टीभित्रपनि यस बारेमा ब्यापक छलफल चलाएका हौं। तर पुरानाहरु बगेकै ढंगमा हामी जनकमरेडहरुपनि बग्न अलि सुहाऊँदैन। यहाँहरुले आ-आफ्ना सिण्डिकेटलाई अबबाट जनसिण्डिकेट नामाकरण गरेर एउटा अग्रगामी छलाङ्ग मार्नुभयो भने पिसाबमा बगिदिन हामीलाई सजिलो हुन्थ्यो।"
"धन्यबाद जनकमरेड!" सबै सिण्डिकेटवालाले एक स्वरमा चाकडी बजाए, "जनकमरेडहरुलाई खुशी पार्न हामी सिण्डिकेटको अगाडि एउटा त के सयवटा 'जन' थप्न पनि तयार छौं!"

रसिलो जनरात्रिभोजका साथ बैठकको अन्त्य भयो।

साँझ पर्दै जाँदा रसिक बन्दै-बन्दै आएका जनकमरेड आफ्नो जननिवास फर्केर एकछिन जनक्रान्तिको पसलको दिनभरिको आम्दानीको हिसाब गरे र त्यसपछि जनखाटको जनबिस्तरामा पल्टिए।

जनकमरेडको त निद्रा पनि जननिद्रा हुन्छ होला!

-----------------------------------------

यो पनि पढ्नुस्, "पुराना वाम नेताको एक दिन"।