Karunesh's divine music

जय शम्भो!

आज धेरै समयपछि एउटा ओशो ध्यान केन्द्रको 'शिवरात्रि सन्ध्याकालीन उत्सव'मा भाग लिने मेसो मिलेको छ! अब त्यता लाग्दै।

तपाईँको शिवरात्रि सुखद् रहोस्!

जय शम्भो!

संगीत, ओशोको संसारबाट

१९९८-१९९९ तिर होला Music from the World of Osho नाम गरेको संगीत संग्रह (क्यासेट) मैले सुन्न पाएको। त्यो संगीत सुन्दाको अनुभूति बेग्लै थियो, अर्कै आयाममा पुगेजस्तो लागेको थियो। र त्यो संगीत सुनिरहँदा जहिले पनि मेरो मनमा एउटा दृश्य स्पष्ट भएर आऊँथ्यो; हुस्सूले छोपिएको एउटा सानो सुन्दर गाऊँको बिहानी, कलिलो घाममा त्यो बस्ती खुल्दै-खुल्दै आईरहेको, हुस्सू बिस्तारै पातलिँदै गईरहेको। कलिलो घाम र पारदर्शी हुस्सूले छोपिएको त्यो सुन्दर गाऊँको पहिलो पटक बनेको आकृति अझै ताजै छ मेरो मनमा। गहन ध्यानबाट जन्मिएको कलाको सौन्दर्य र शक्ति यस्तै हुन्छ शायद।

त्यो क्यासेट केहि दिनपछि फिर्ता गरियो। आफैं किन्न भनेर बजारमा खोज्दा भेटिएन र त्यसै-त्यसै भयो। अहिले यूट्युबमा खोज्दा केहि भेटिन थालेको छ, माथि राखिएको तिनैमध्येको एक हो।

(यूट्युबमै भएपनि) संगीत सुन्दा भिडियो सकेसम्म हेर्दिन म। आज पहिलो पटक भिडियो पनि पूरै हेरेको, दृश्य संग्रह पनि एकदमै राम्रो लाग्यो।

यो भिडियो राख्नुहुने महानुभावलाई हार्दिक धन्यबाद!   

गाईजात्रे हाँसो!

Image Source:nowgasm

आज गाईजात्रा, तपाईँहरु सबैलाई गाईजात्रे शुभकामना!

गाईजात्रामा हाँस्ने र ब्यंग्य गर्ने चलन छ। हाम्रो देश सधैं गाईजात्रामै छ अचेल; स्थिति रुनु न हाँस्नुको छ। यो स्थितिमा लान 'योगदान' दिने, हामीलाई अहिलेसम्म शाशन गर्नेहरुका नाममा सराप्न मन लाग्छ हाँस्नुभन्दा पनि।

खैर, आज हाँसौं। कुनै पनि बहानामा दिल खोलेर हाँस्नु साह्रै राम्रो मानिन्छ। हाँस्नु शारीरिक, मानसिक र आत्मिक तिनै तहको लागि फाईदाजनक छ भन्छन् जान्नेहरु।

केहि विशेष लेख्न नसकेकोले स्मृतिको पेटारोबाट केहि जोकहरु राख्दैछु आज; कतै सुनेका, कतै पढेका। दुई वर्ष पहिलाको गाईजात्रमा लेखेको कुरा यहाँ पढ्न सक्नुहुन्छ।

पाँच शब्दको झूट

'हमजाएगा' को साथी (सय रपियाँको नोट देखाऊँदै): तैंले तुरुन्तै ठ्याक्कै पाँच शब्दमा झूट बोलिस् भने यो नोट तेरो।
'हमजाएगा' (नोट तान्दै): "यो दश रुपियाँको नोट हो।"

गरीबको बयान

एउटा असाध्यै धनीकी छोरीलाई गरीबको बारेमा केहि कुरा लेख्न भनियो। उसको लेख यस्तो थियो, "एउटा गरीब थियो, उसको भान्से पनि गरीब थियो, उसका नोकरहरु पनि गरीब थिए, उसको ड्राईभर पनि गरीब थियो, उसको माली पनि गरीब थियो, ---------- "

परीकथाहरु

छोरी: बाबा, बाबा; सबै परीकथाहरु "एकादेशमा---" बाट शुरु हुन्छन् हो?
बाबु: होईन छोरी, धेरै परीकथाहरु "मैले चुनाव जितें भने---" बाट पनि शुरु हुन्छन्।

अल्छी देश

एउटा देशलाई हाम्रो नेपाललाई जस्तै 'अल्छी रोग' लागेछ। कुरो के भने देशभरिका सबैका सबै मान्छे असाध्यै अल्छी भएछन्। यो रोग जनावरहरुमा पनि सल्केछ। कतिसम्म सल्केछ भने कुखुराका भालेहरु समेत बिहान "कुखुरी---काँ---!" गर्न अल्छी मान्न थालेछन्। सबै भालेहरु, कतिखेर अरु कुनै भालेले "कुखुरी---काँ---!" गर्ला र टाउको हल्लाएर 'हो! हो!!' को सहि थापौंला भनेर कुर्न थालेछन्। अब परेन फसाद!

यो देखेर त्यो देशको राजालाई साह्रै झोंक चलेछ। आच्या! देशाँ 'गाँडतन्तर' आईसक्या बेलाँ पनि मेरो मुखाँचैं अझै यो राजा किन आम्छ गाँठे:) त्यो देशको राष्ट्रपतिलाई साह्रै झोंक चलेछ। राष्ट्रपतिले देशभरि 'अल्छी प्रतियोगिता' आयोजना गर्ने उर्दी दिएछन्। गाऊँ-गाऊँ र नगर-नगरका विजेताहरु जिल्लास्तरीयमा भिड्ने भए। त्यसमा अरुलाई उछिन्नेहरु अञ्चलस्तरीयमा भिडे। र अन्त्यमा देशभरिका अल्छीहरु मध्येका महाअल्छीहरु, 'टप क्रिम'नै भन्दिऊँन; तिनीहरुको बीचमा राष्ट्रिय भिडन्त हुनेभएछ।

महाअल्छीहरुको राष्ट्रिय प्रतियोगिता शुरु भयो। एउटा थोत्रो घरको बुईँगलमा सबैलाई राखियो र ढोका बन्द गरियो। अल्छीज्यूहरु त तुरुन्तै सबै सुकला गर्नुभयो! अनि राष्ट्रपतिले त्यो घरमा आगो लगाउने आदेश दिए। घर हुर्हुरी बल्न थालेपछि महाअल्छीहरु सब जुर्मुराएर उठे। अब जति अल्छी भएपनि ज्यानमाथि खतरा आऊँदा त सबै जाँगरिला हुने भैहाले। कोहि झ्यालबाटै हाम्फालेर भागे, कोहि ढोकै फोडेर निक्ले।

दुईटा अल्छी पातकीहरु भने निक्लेनछन्। पहिलोले अर्कोलाई कोट्याएर भन्दो रहेछ; "होईन ए भाई, आगो लाग्यो भनेर कराऊँछन् नि बाहिर त!"। दोश्रोले जवाफ दिँदो रहेछ, "कति बोल्ने जाँगर चल्या होला, चूप लागेर सुत्!"। राष्ट्रिय अल्छी प्रतियोगिताको विजेता "कति बोल्ने जाँगर चल्या होला, चूप लागेर सुत्!" भन्ने चाहिँ र उप-विजेता "होईन ए भाई, आगो लाग्यो भनेर कराऊँछन् नि बाहिर त!" भन्ने घोषित भएछन्। पुरस्कार स्वरुप दुबैलाई जंगलको छेऊको एउटा सूनसान, मान्छे विरलै हिँड्ने बाटोमा लगेर छोडिएछ।

एक दिन ती दुईटा झगडा गर्दै रहेछन्।
पहिलो: तँ पनि के साथी?! त्यो बयरको बोटमा त्यस्तरी लटरम्म बयर फलेका छन्, दुई-चारवटा टिपेर मेरो मुखमा राख्दिन्छस् कहिल्यै? यस्ता पनि साथी हुन्छन्?"
दोश्रो: तँ झन् के साथी नि? हिजो एउटा कुकुरले मेरो मुखैमा पिसाब फेर्दिँदा त्यति जाबो कुकुर त धपाईदिनस्!

संयोगवश एक जना बटुवा हिँड्दै रहेछन् त्यतिखेर। दया लागेर बयर टिपेर दुबैका मुखमा हाल्दिएछन् र आफ्नो बाटो लागेछन्।

उनी अलि परे के पुगेका थिए, दुईटै अल्छी कराएछन्; "ए हजुर! बयर मुखमा हाल्दिनुभयो, अब दया गरेर मुखबाट बियाँ निकालेर फ्याँक्दिनुस् न!"

अब अन्त्यमा ओशोको कुनै प्रवचनमा पढेको यो जोक। हाँस्नु राम्रो हो; मूल्ला नसरुद्दीनझैं आफैंमाथि, आफ्नो नियतिमाथि हाँस्न सक्नु झन् राम्रो।

उहिले र अहिले

मूल्ला नसरुद्दीन र उनकी बेगमको बिहे भएको पचास वर्ष पुगेछ। यो खुशीको अवसरलाई उनीहरुले दोश्रो हनीमूनको रुपमा मनाउने निधो गरेछन् र उनीहरु हनीमूनको बेलामा जस्तै स्विट्जरल्याण्ड जाने भएछन्। हनीमूनकै बेलाको होटलमा बस्ने भए उनीहरु र भाग्यवश उहि कोठा पनि मिलेछ। भित्र पस्दा देखे, कोठा ठ्याक्कै उस्तै छ, पर्दा, तन्ना सबै उस्तै छ। छक्क परेछन् उनीहरु!

"हेर शबनम", एकछिन पछि मूल्ला बोलेछन्, "अल्लाहको कृपाले सप्पै पचास वर्ष पहिलाको हनीमूनको दिनको जस्तै मिलेको छ। त्यसैले हामी पनि आज त्यो दिनका सबै कुरा दोहोर्याऊँ है। त्यो दिन तिमी घुम्टोले मुख छोपेर बेडको ऊ त्यो कुनामा टाउको झुकाएर बसेकी थियौ। म पिसाब फेर्न गएको थिएँ, अनि आएर बिस्तारै तिम्रो घुम्टो उठाएको थिएँ---"

मूल्ला ट्वाईलेट भित्र पसे।

एकछिनमा मूल्लाको अट्टहास सुनियो। बाहिर निस्कुञ्जेलसम्म पनि अट्टहास जारी थियो।

"मूल्ला, त्यो बेलामा म नयाँ दुलही थिएँ; लाज लागेर सोध्न सकेकी थिईँन। आज भने सोध्छु।" शबनमले भनिन्, "तिमी सुहागरातको त्यो दिन पनि यसैगरी हाँसेका थियौ, आज पनि हाँस्यौ। किन?"

"अब तिमीलाई के बताऊँ शबनम!" मूल्ला अझै हाँस्दै थिए, "त्यो दिन मैले पिसाब फेर्दा सिलिङ्ग भिजेको थियो र हाँसेको थिएँ, आज जुत्ता भिज्यो र हाँस्दैछु।"
------------------------------
सबैको जय होस्!

'कतै नजाने बाटो--' को मेरो यात्रा

Image Source:Blue Mountain

म जीवनको बारेमा ब्याख्यान दिनसक्ने दार्शनिक होईन, रहस्यको अनुभूति भएको कुनै साधक त झन हुँदै होईन। ध्यान र साधनाको मेरो यात्रा सतहमै छ र पहिलो पत्रलाई पनि उप्काउन सकेको छैन मैले। तर जीबनको बारेमा, यो के होला र यसपछि के होला जस्ता भावनाहरु मनमा बेला-बखत तैरिरहन्छन्। यो जीवन भौतिक पदार्थहरुको आकस्मिक संयोगमात्रै हो भन्ने कुरामा मलाई बिल्कुलै विश्वाश छैन। भौतिकता भन्दा पर कुनै रहस्यमय उर्जा छ जसले हामीमा जीवन भरेको छ। त्यसैले यो जीवनपछि म यत्तिकै माटोमा बिलाउँछु होला भन्ने मलाई लाग्दैन। यो जीवनपछिको स्थिति मेरो कल्पनाभन्दा बाहिरको कुरा होला, र स्वयं यहि जीवनपनि मेरो पूर्ण वशमा नहोला, तर मेरो मूल अस्तित्व आजपनि र भोलिपनि निर्विवाद छ।

जीवन र जगतको को बारेमा सोचिरहँदा धेरैजसो ममा डरमिश्रित रोमांचकता भरिन थाल्छ। यो भावनालाई सहन नसकेर म थोरै अगाडि नपुग्दै फर्किदिन्छु। बाल्यकालको एउटा प्रसंग याद आऊँछ। घरमा सरल हिन्दी अनुवाद सहितको 'गीता' थियो। "यो किताब नपढ्नु, पढ्यो भने बहुलाईन्छ" भनिएको थियो मलाई धेरै पटक। बाल्यकालमा पढेपनि के नै बुझिन्थ्यो होला र?! मार्ग-निर्देशनविनाको यात्रा रोक्ने एउटा उपाय थियो होला यो। पछि पढियो, बहुलाईएन, सतहमात्रै पढेर होला। विश्वविद्यालय जीवनमा ताओमार्गका प्रवर्तक चिनियाँ रहस्यदर्शीहरु 'लाओ त्च' र 'च्वाङ त्च' का कृतिहरुको सरल अंग्रेजी अनुवाद पढ्न पुगियो, काकतालीवश। अन्तर्निहित आध्यात्मिकता बुझ्न नसकेपनि पढ्दा रमाईलो लागेको थियो। तैपनि बहुलाईएन, फेरि पनि सतहमै अल्मलिएर होला। त्यसपछि वर्षौंसम्म ओशोवाणी पढ्दा/सुन्दा, बीच-बीचमा जे. कृष्णमूर्ति र यू. जी. कृष्णमूर्तिका सन्देशहरु पढ्दा पनि बहुलाईएन। जीवन-यात्राको अर्को आयाम भेट्न गहिरिनु, अझै गहिरिनु र एकपटक 'बहुलाउनु' अनिवार्य छ शायद, तर त्यो पागलपनतिर हाम्फाल्ने आँट अझै बटुल्न सकेको छैन मैले।

जीवनको बारेमा सोच्दा मेरो मनमा बढी आउने एउटा चित्र सूनसान जूनेली रातमा सानो झोला बोकेर एक्लै हिँडिरहेको एउटा मानव-आकृति हो। मेरो दिमागमा थुप्रिएर रहेका, विगत केहि वर्षयता पढेका आध्यात्मिक प्रसंगहरुले जन्माएको हुनसक्छ यो बिम्बलाई, मेरो वास्तविक अनुभूति नभएर अनुभूतिको भ्रममात्रै हुनसक्छ किनकि सबै सद्गगुरुहरुले जीवनलाई एउटा यात्राकै रुपमा ब्याख्या गरेका छन्। तर धेरै आध्यात्मिक कथाहरु पढेर बनेको चित्रनै भएपनि ठिक छ, गहिराईको संगीत मेरो मनमा नबजेपनि सतहमा धमिलै भएपनि सही, चित्र त बनेको छ।

कहिलेकाहीँ यो यात्रा, यो जीवन-यात्रा अर्को कुनै यात्राको तयारी जस्तो लाग्छ मलाई। एकचोटि यो भावना अलि बढीनै गहिरियो म मा। पुस महिनाको एउटा जूनेली रातमा भोलिपल्टको यात्राको लागि झोला कस्दै थिएँ। आवास-क्षेत्र सूनसान थियो, म एक्लै थिएँ। असैह्य हुँदै गहिरिँदै गएको यो भावनाबाट मुक्ति पाउन एक टुक्रा लेख्नै प-यो मैले।

"?"
जुनेली साँझ-
म यात्राको तयारीमा छु
लाग्छ म सधैंभरि यात्राको तयारीमा छु
भगवान्!
जीवन के हो?
यात्रा वा यात्राको तयारी?

यस बारेमा मैले धेरै पहिलाको एउटा अंग्रेजी टाँसो The Moonlit Road मा पनि कुरा गरेको छु।

मेरो ब्लग मेरा सबैथरी यात्राहरुको सहयात्री हो। त्यसैले यात्राको प्रतीक बाटोलाई कुनै हिसाबले म ब्लगमा प्रतिबिम्बित गर्न चाहन्थें। यहि कविता (?)को भावसंग मिल्दोजुल्दो, रहस्यमय देखिने कुनै बाटोलाई ब्लगको हेडरमा राख्ने सूर बन्यो मेरो (त्यतिखेरसम्म यो ब्लग BLOGGING BASANTA मात्रै थियो)। यात्राको कुरा गरेपछि त्यसलाई प्रतिबिम्बित गर्न बाटोभन्दा उत्कृष्ट अरु के हुनसक्छ?

चित्त बुझ्दो 'बाटो' नभेटेपछि यहि टुक्रोलाई नै हेडरमा राख्दिऊँजस्तो लागेको थियो एक पटक। तर यो अलि लामो भयो।

त्यतिखेर मनमा ओशोले सुनाएका केहि जेन कथाहरु/प्रसंगहरु पनि हिँडिरहेका थिए। ती मध्ये दुईटा त मेरो दिमागमा जतिखेर पनि हुन्छन्। एउटा प्रसंगमा, यो यथार्थनै होला, एक जेन गुरु आफ्ना चेलाहरुलाई मार्गदर्शन गर्दै हुन्छन्। अचानक ठूलो भूईँचालो आउँछ र सबै बाहिरतिर भाग्छन्। बाहिर सबै जम्मा भईसक्दा चेलाहरुले गुरुलाई भने देख्दैनन्।
"गुरुदेव, भूईँचालो आयो, हामी सबै भाग्यौं, हजूर किन भाग्नुभएन?" एकछिन पछि भित्र पस्दा गुरुलाई शान्त, आफ्नै आसनमा देखेपछि चेलाहरुले प्रश्न गर्छन्।
"म पनि भागें।" गुरुले जवाफ दिन्छन्।
"--तर हामीले त हजूरलाई बाहिर देखेनौं नि!"
"होईन, हामी भागेको दिशा फरक थियो। तिमीहरु बाहिरतिर भाग्यौ, म भित्रतिर भागें।"
चेलाहरु कुनै गन्तब्यतिर हिँडेका थिए, गुरुले भने अस्तित्वको अनुभूति हुने बाटोको यात्रा समाते।

अर्कोचाहिँ कथानै हो। ओशोले भन्नुभएको छ "कथा हो यो, तर यो कथा मलाई यति सुन्दर लाग्छ कि साँच्चै हो भनेर विश्वाश गर्न मन लाग्छ"। एकजना मानिस कुनै जेन साधकले बनाएको एउटा सुन्दर चित्र हेरिरहेका हुन्छन्। हराभरा सुन्दर पहाडहरु छन् चित्रमा। फेदीमा सानो खोला कल्कलाऊँदै बगिरहेको छ। अलिक माथि एउटा सानो सुन्दर बस्ती छ। बस्तीको बीच-बीचबाट एउटा बाटो गएको छ। बाटो बस्तीलाई पार गरेर एउटा पहाडतिर लागेको छ र चित्रको एक छेऊमा पुगेर टुंगिएको छ।
"यो बाटो यसपछि कहाँ पुग्ला है?" तन्मय भएर चित्र हेरिरहेका महानुभावले सोध्छन्।
"ए---! मलाई पनि थाहा छैन। पख्नुस् है म हेरेर आऊँछु।" भनेर ती जेन साधक त्यो चित्र भित्र पस्छन् र त्यो बाटोमा हिँडेर बिलाऊँछन्। त्यो बाटोसंगै साधक विलीन भए, अस्तित्वसंग एकाकार भए।

केहि पछि आएर ब्लगलाई आफ्नो कविताभन्दा पनि यिनै कथाहरुसंग मिल्ने भाव दिन मन लाग्यो र सुहाउँदो नाम खोजिरहेको थिएँ (अझै पनि खोजमै छु), जुन ब्याबहारिक र आध्यात्मिक दुबै आयाममा फैलिएको होस्। दिमागमा The Road to Nowhere Goes Everywhere---आयो र तत्कालका लागि यसैलाई प्रयोग गर्ने निर्णय गरें। अलिक लामो लागेपनि मैले चाहेको, मेरो बुझाईको अर्थ धेरै हदसम्म बोकेको छ यसले। यतिका समय संगै बसेपछि अब त यो अत्यन्त स्वाभाविक र आत्मीय बनेको छ। अर्को 'राम्रो' नाम भेटें भनेपनि यसलाई छोडेर त्यता फड्किन सक्छु कि सक्दिन, शंका लाग्न थालेको छ।

यो बाटोले मनमा झन् स्पष्ट आकार ग्रहण गर्दैछ अब। जूनेली रातमा एउटा सानो गोरेटोमा एक्लो मानव आकृति हिँडिरहेको छ। यात्रा अगाडि बढ्दै जाँदा, बिस्तारै-बिस्तारै बाटो र यात्री दुबै फैलिँदै र फिका हुँदै जान्छन्। यो फैलिने र पारदर्शी हुने क्रमको लामो निरन्तरता पछि, धेरै लामो यात्रा पछि, सुदूर क्षितिजमा न बाटो बाँकी देखिन्छ न यात्री। दुबै अस्तित्वमा विलीन हुन्छन् र सर्वब्यापक हुन्छन्।

बुद्धं शरणं गच्छामी

भगवान बुद्धका चरणमा आफनो शिर राखेर विगत, वर्तमान र आगतका सम्पूर्ण बुद्धहरुमा श्रद्धा-सुमन अर्पण गर्न चाहन्छु।

आज बुद्ध जयन्ती, यो दिनले सबैमा शान्तिको अभिलाषा जगाओस् भन्ने कामना गर्न चाहन्छु।

भगवान बुद्धका बारेमा केहि थाहा पाउन थालेको स्कूल पढेबाट हो। परिवार र पूरै गाऊँमा कोहि पनि बौद्ध धर्मावलम्बी नभएकोले त्यसभन्दा पहिला थाहा नहुनु स्वाभाविकै हो। विद्यालय क्याम्पसहरुबाट बुद्धका बारेमा जानेका कुरा भनेका 'तिनले शान्तिको सन्देश फैलाए' वा 'तिनी हाम्रा राष्ट्रिय विभूति हुन्' भन्ने कुराभन्दा माथि कहिल्यै गएन। सतहलाई अलिक खोस्रने र बुद्धगाथा अझ बढी बुझ्ने कुरामा न कतैबाट प्रेरण मिल्यो न आफैंमा वोध आयो।

हुनत म अझै पनि आफूलाई भगवान बुद्धका बारेमा धेरै जानकारी छ भनेर भन्दिन तर हाम्रो युगका बुद्ध ओशोका प्रवचन सुन्न र पढ्न थालेपछि भने जानकारी पहिला भन्दा धेरै थपिए। जानकारी केहि पाइयोनै तर त्यो भन्दा महत्वपूर्ण भगवान बुद्धका वचनहरुको सारलाई केहि न केहि महशूश गर्न सकेको अनुभव भयो।

हुनत ओशोले आफ्ना प्रवचनहरुमा सबै बुद्ध, महावीर, कृष्ण, कबीर, जिसस, महम्मद, राबिया, परमहंश आदि सबै रहस्यदर्शीहरुका बारेमा अत्यन्त प्रेमपूर्वक वर्णन गर्नुभएको छ र सबैलाई अत्यन्त सम्मान दिनुभएको छ तर गौतम बुद्धमा बारेमा बोलेका कुराहरु अझ सुन्दर र कोमल लाग्छन्।

भगवान बुद्धका वचनहरुमाथि ओशोले दिनुभएका प्रवचनहरु दश ठेली पुस्तकमा संग्रहीत छन् मैले ती मध्ये एउटा मात्रै (भाग ४) पढेको छु। यी बाहेक अरु धेरै प्रवचनहरुमा पनि ओशोले बुद्धको जीबनका धेरै प्रसंगहरु उल्लेख गर्नुभएको छ। बुद्धको महिमामण्डित जीबनगाथाका कथाहरु ओशोका मुखबाट सुन्न पाउनुनै एउटा महान संयोग हो। एउटा बुद्धको साँचो बयान गर्न सक्षम अर्को बुद्ध बाहेक को हुनसक्छ?!

अंगुलीमाललाई एक क्षणमा परीवर्तन गर्न सक्ने त्यो मुहार कति आभामय र कति सौम्य थियो होला!

मलाई बुद्ध जीबनका सम्पूर्ण कथाहरुमा अत्यन्त गहिरो विश्वाश छ। कतै पढेको थिएँ, भगवानलाई दु:ख दिन भनेर उहाँका विरोधहरुले एक पटक एउटा पागल हात्ती उहाँतिर छोडिदिएका थिए। हान्निएर आएको त्यो पागल हात्ती उहाँको नजिक आएपछि अचानक शान्त भयो र उहाँको चरणमा आफ्नो सूँड राखेर रुन थाल्यो। अर्को प्रसंग छ, तिनै शत्रुहरुले भगवान ध्यान गरिरहनुभएको देखेपछि माथि डाँडाबाट ठूल्ठूला ढुंगाहरु गुडाइदिन्थे तर हरेक पटक भगवानको नजिक पुगेपछि ती ढुंगाहरुले अचानक बाटो बदल्थे। कति उर्जामय र शान्त थियो होला भगवानको सान्निध्य!

एकपटक मलाई बुद्ध धर्मका अनगिन्ती सम्प्रदायहरुका बारेमा पढ्ने-बुझ्ने रहर जागेको थियो। अब बाँकी छैन त्यो रहर किनभने ओशोबाट मैले जानेको कुरा के हो भने सम्प्रदायहरु बुद्धका देन होईनन्, 'बौद्ध'हरुका देन हुन्, ती कसैले बुद्धमाथि आफना मान्यताहरुलाई थोपरेर शुरु गरिएका हुन्। हरेक बुद्ध आफैंमा समग्र धर्म हो, आफैंमा निर्विकल्प सत्य हो। अब सम्प्रदाय के, समूह के?!

आउनुहोस् आजको पूर्णचन्द्रमा भगवान बुद्धको आभा महशूश गरौं र समस्त लोकमा शान्तिको लागि प्रार्थना गरौं!

बुद्धम शरणं गच्छामी!!!

ओशोसंगको मेरो नाता

आज गत शताब्दीका अत्यन्त प्रभावशाली रहस्यदर्शी-दार्शनिक ओशोको जन्मदिन हो।
---------------------------------------
धेरैजसो मान्छेजस्तै मैले पनि ओशोको बारेमा अरुबाट सुनेर पाएको उनको शुरुको परिचय भनेको 'सेक्स-गुरु'कै हो। यो सन १९८६को जनवरी-फेब्रुअरीको कुरो हो। ओशो नेपाल आएर सोल्टी होटेलमा बसेका थिए र दिनको दुई पटक प्रवचन दिन्थे। त्यतिखेर ओशो अत्यन्त विवादास्पद मानिन्थे र नेपालमा पनि उनको र उनलाई देशमा 'राखेको' भनेर तत्कालीन पञ्चायती सरकारको ब्यापक विरोध हुन थालेको थियो। मेरो स्मरणअनुसार, यो विरोधमा नेपालका वामपन्थी विद्यार्थी संगठनहरु सबैभन्दा बढी सकृय थिए। हिऊँदे बिदा सकिएपछि, फागुन लाग्दा विद्यालय शुरु भयो (९ मा पढ्थें म त्यतिबेला) र ओशोका बारेमा नकारात्मक कुराहरु झन बढी सुन्ने मौका मिल्यो। ओशो 'सामान्य' सेक्स-गुरु मात्रै हैनन्, अत्यन्त अराजक, अनैतिक र असामाजिक मान्छे हुन्, यिनले आफ्नै आमासंगको यौन-सम्बन्धलाई पनि प्रोत्साहन् गर्छन् भन्नेजस्ता विचारले गहिरो जरा गाड्यो ममा विद्यालय जान थालेको केहि दिनमै।

एकदिन आफूभन्दा पाँच वर्ष जेठा दाइसंग यसै विषयमा कुरा हुँदै थियो। 'ओशो नेपालमा बसेको तँलाई किन मन नपरेको?' भनेर दाइले सोध्दा मैले आफ्नो दिमागमा कोचिएका त्यस्तै कुराहरु निकै उत्साहित हुँदै एकसासमै ओकलें।
"तैंले ओशोको प्रवचन सुनेको अथवा पढेको छस्?" मेरो कुरा सुनिसकेपछि दाइले फेरि सोध्नुभयो।
"छैन।"
"हेर् केटा, आफैंले नसुनी अथवा नपढी अर्काको हल्ला सुनेको भरमा यस्ता कुरा गर्दै हिँड्नु हुन्न। जा कम्तिमा एउटा प्रवचन सुन् अथवा पढ्, अनिमात्रै कुरा गर्।"

दाइको सल्लाहले मेरो मुख बुझो लगाईदियो। केहि खोजेर पढ्थें होला अथवा सम्भव भए सोल्टी होटेलै पनि पुग्थें होला ओशोको प्रवचन सुन्न, तर त्यसको केहि दिनपछिनै ओशोले नेपाल छाडे। उनको प्रस्थानसंगै यो प्रसंग सेलाएर गयो र मैले ओशोको कुनै पनि प्रवचन पढिँन। दाइको सल्लाहले मेरो मनमा रहेको ओशोको छविको नकारात्मकतालाई अलि-अलि मात्रै कम गर्न सकेको थियो। ओशो कम्तिमा पनि अत्यन्त अराजक र समाजविरोधी हुन् भन्ने मान्यतामा अडिग थिएँ म।

१९९४-९५तिर चीनमा बी.ई. अध्ययनरत हुँदा पत्रिका-पुस्तक पसलहरुमा ओशोका प्रवचनहरु संकलित पुस्तकहरु (चिनियाँ संस्करण) देखिन थाल्दा अनौठो लागेको थियो। विश्वविद्यालयको रेडियोमा पनि ओशो र उनको दर्शनको बारेमा चर्चा भइरहेको हुन्थ्यो बेला-बेलामा। पश्चिमको खुल्ला पूँजीवादी समाजले समेत पचाउन नसकेको ओशोलाई साम्यवादी चीनले भने सजिलै अँगालेको देख्दा अनौठो नलाग्ने कुरो पनि भएन।

तर पनि ओशोको बारेमा आफैंले पढेर बुझ्नेतिर मेरो पाइला चलेन।

बी.ई. सकेर नेपाल फर्केपछिका केहि महिना म बेरोजगार थिएँ। बेरोजगार हुँदा, स्वाभाविक हो, निराशा र कुण्ठाले मनमा सजिलै घर बनाऊँछन्। जे गरेपनि निराशा र कुण्ठाबाट फुत्किन असाध्यै गाह्रो भईरहेको थियो मलाई। यस्तैमा घरमा एक दिन ओशोका चार प्रवचनहरुको एउटा संग्रह देखें, कुनै भाइले ल्याएको होला। 'सम्भोगसे समाधि तक' भन्ने प्रवचन-श्रृंखलाको चारमध्येको दोस्रो (नै हुनुपर्छ) भाग थियो यो, 'नारी और क्रान्ति' भन्ने उप-श्रृंखला। भित्र 'नारी और क्रान्ति' शिर्षकको एउटा प्रवचन पनि थियो र बाँकी तीन अरुनै विषयमा थिए।

त्यो संग्रहको पहिलो प्रवचनको पहिलो अनुच्छेद पढिसक्दा ममा उत्पन्न भएको भावनाको बयान गर्न मसंग कुनै शब्द छैनन्! एकैपटक कुनै जादूमयी संसारमा प्रवेश गरजस्तो, वर्षौंसम्म अँध्यारो सुरुङ्गमा हिँडेपछि अचानक उज्यालोमा आईपुगेजस्तो, कुनै सुख्खा-उजाड स्थल अचानक सुन्दर बगैंचामा परिणत भएजस्तो; यस्तो लाग्छ त्यो क्षण म सम्मोहित अवश्थामा थिएँ। मेरो त्यतिखेरको मानसिक अवश्था कस्तो थियो कुन्नि, हरेक शब्द कुनै रहस्मय अज्ञात स्रोतबाट आईरहेजस्ता लाग्ने ती शब्दहरुले मलाई पूरै नियन्त्रणमा लिए र ओशोधारातिरको मेरो यात्राको शुरुवात भयो।

दिमागी हिसाबले हेर्दा त्यो हरफमा त्यस्तो नौलो केहि पनि छैन। ओशोले त्यहाँ पृथ्वीको उत्पत्ति र त्यसमा जीवजन्तुहरुको आगमनको अत्यन्त संक्षिप्त चर्चा गरेका छन्।

त्यो किताब एक बसाईमा सिध्दियो र म ओशोका प्रवचनहरु खोजी-खोजी पढ्न र सुन्न थालें। प्रवचनहरुका साथ-साथै ध्यान-संगीत पनि खोजी-खोजी सुन्ने बानी लाग्यो। क्रमैसंग ओशोका बारेमा रहेका भ्रमहरु एक-एक गर्दै टुट्न थाले। केहि वर्ष ओशो टाइम्स (हिन्दी)को नियमित ग्राहक थिएँ म। यो ओशो टाइम्सको पढ्ने सामाग्री मात्र हैन यसको साजसज्जा, यसमा भएका हरेक तस्बीरहरु अत्यन्त सुन्दर, कलात्मक र मनलाई शान्त बनाउने क्षमता भएका हुन्छन्। मलाई के लाग्छ भने ओशोका विचारसंग असहमत हुनेलाई पनि ओशो टाइम्सको सौन्दर्यले सजिलै पगाल्नसक्छ।

ध्यान गर्ने वा त्यसभन्दा 'माथि'का कुरालाई अलि टाढै राखेर सोच्दा पनि ओशोको संगतमा आएपछि चलचित्र, गीत, संगीत आदिको चयन र विश्लेषणसम्बन्धी मेरो दृष्टिकोणमा ब्यापक रुपमा सकारात्मक परीवर्तन आएको जस्तो लाग्छ मलाई। सौन्दर्यचेत/कलाचेतमाथिको मेरो यो अनुभव नितान्त भ्रममात्रै पनि हुनसक्छ, म स्विकार गर्छु तर यी सबैबाहेक पनि ओशोका प्रवचन-संग्रहहरुले मेरो सामान्य ज्ञानको स्तरलाई पनि धेरै माथि उठाईदिएको भने भ्रम होईन। पूर्वीय दर्शनको महत्तालाई पनि उनैबाट बुझेको हुँ मैले।

दुई पटक ओशो तपोवन पनि पुगें। केहि महिनापछि शुरु भएको ६ वर्षजति लामो पोखरा बसाईका क्रममा पनि तेर्सापट्टीमा रहेको एउटा ध्यानकेन्द्रमा धेरै पटक गएँ, केहि समय हरेक शुक्रबार पुग्थें। पृथ्वी चोकमा रहेको अर्को एउटामा पनि एकपटक पुगेको थिए। कुनै ध्यान शिविरमा भाग लिने चाहना भने अझै पूरा भएको छैन।

मेरो बुझाईमा ओशोका सम्पूर्ण प्रवचनहरुको मूल सन्देश भनेकै 'ध्यान, ध्यान र ध्यान' हो। उनले ध्यानलाईनै मानव जीवनको सौन्दर्य र ऐश्वर्य मानेका छन्, ध्यानलाईनै मानवमुक्तिको एउटै बाटो मानेका छन्। ओशोले धेरै ध्यान विधिहरुका बारेमा चर्चा गरेका छन् र ईर्ष्या र तनावले हरदम भरिएको 'कोलाहलयुक्त मन' भएको आधुनिक मान्छे ध्यानको दुनियाँमा कसरी पस्न सक्छ भनेर प्रारम्भिक चरणहरु/पूर्व तयारीहरुको बारेमा पनि धेरै बोलेका छन्। पहिला यथेष्ट मानसिक विरेचन (catharsis) गरेर मानसिक कूडा-कर्कट हटाएपछि मात्रै विपश्यना वा यस्तै अरु ध्यानविधिहरुमा सहज प्रवेश गर्न सकिन्छ भन्ने उनको भनाई असाध्यै सही लाग्छ मलाई। उनले मानसिक विरेचनका लागि 'सकृय ध्यान' (Dynamic Meditation) सुझाएका छन्।

एक हिसाबले हेर्दा ओशोका प्रमुख देनहरुमध्ये एक यसैलाई मान्न सकिन्छ कि उनले पूरातन समयदेखिका ध्यानविधिहरुलाई समसामयिक बनाईदिएका छन्। हाम्रो समाजमा गडेर रहेको 'ध्यान भनेको घरबार छोडी जंगल पसेपछिमात्रै गर्ने चीज हो' भन्ने मान्यतालाई सशक्त खण्डन गरेका छन् र जो जहाँ छ, जे गरिरहेको छ त्यहि अवश्थामै पनि ध्यान गर्न सकिन्छ भनेर ध्यानलाई कथित साधु-सन्तहरुको कब्जाबाट मुक्त गरिदिएका छन्।

मलाई प्रभावित पार्ने अर्को पक्ष भनेको ओशो अरु 'बाबा', 'महाराजजी', 'साधु-सन्त' जस्तो कुनै पनि मान्छेको जिज्ञासाको समाधानको रुपमा बिगुत, बुटी, वा कुनै अमूक चीज दिँदैनन्, उनी एउटा जीवन दर्शन र बाँच्ने कला दिन्छन्। अरु 'बाबा', 'महाराजजी', 'साधु-सन्त' हरु आफैंलाई साधकको साधनाको लक्ष्यको रुपमा पेश गर्छन् भने ओशो बाटो देखाईदिन्छन् र आफैं हिँडेर लक्ष्यसम्म जान प्रेरित गर्छन्।

ओशोका आलोचकहरुले सामान्यतया उनका यौन सम्बन्धी प्रवचनहरुकै आधारमा मात्र उनको आलोचना गर्छन्, त्यो पनि पढेर मात्रै आलोचना गर्ने कति छन् भन्न सकिन्न। खासमा ओशोले खुल्ला यौन-सम्बन्धको पक्षमा भन्दा पनि यौन सम्बन्धी Taboo हरुलाई जति निरन्तरता दियो उति मानवसमाज कुण्ठितनै रहिरहन्छ, त्यसैले यसको स्विकार र यसको महत्ता, यसको शक्तिको सही उपयोगनै मानवताको हितमा छ भन्ने दर्शाउन खोजेका छन्। उज्यालोमा 'महात्मा' बनेर यौनका बारेमा अरुलाई निषेधात्मक उपदेश दिँदै हिँड्ने तर ओल्टोकोल्टो पर्नासाथ आफैं त्यसमै लिप्त हुने साधु-सन्त-बाबाहरु र तिनैलाई पूज्ने समाजलाई यस्तो खुल्लापन मन नपर्नु स्वाभाविक हो। ओशोका आलोचकहरु उनले यौनबाहेक मानवजीवनसंग सम्बन्धित लगभग सबैजसो अरु विषयमा पनि बोलेका छन् र गहन अन्तर्दृष्टि दिएका छन् भन्ने कुरालाई चटक्कै बिर्सिदिन्छन्।
------
विगत केहि वर्ष यता भने ओशोका प्रवचनहरु पढ्ने-सुन्ने काम एकदम भएको छ। ओशोले अत्यन्त प्रेमसाथ चर्चा गर्ने जेन परम्पराको जननी मुलुकमा बसेको छु तर त्यसको बारेमा अझ बढी बुझ्नेतिर एक पाईला पनि सारेको छैन! यो मेरो वर्तमान जीवनको एउटा ठूलो बिडम्बना हो!

मलाई के थाहा छ भने ध्यान र स्वयं ओशोकै बारेको मेरो जानकारी एकदमै कम छ। आज हल्का र सतही रुपमै भएपनि ओशोका बारेमा यी केहि शब्दहरु लेख्नुको उद्देश्य भनेको एकदमै थोरैमात्र अघि बढेर रोकिएका मेरा पाईलाहरुमा अलिकति भएपनि फेरि गति ल्याउनका लागि हो। काम, पारिवारिक दायित्व आदिलाई दोष दिएर उम्कने सजिलो बाटो नखोजी आफ्नो समयको अलि राम्रो ब्यबश्थापन गरी ध्यान र ध्यान साहित्यको अध्ययनका लागि समय ननिकाली भएको छैन।

यो ब्रम्हाण्डको अनन्त विस्तार, त्यो अनन्तभित्रका हरेक कण-कणको अत्यन्त कलात्मक सन्तुलन, यो जीव-जगत, हामी मानवको अस्तित्व- यी सबै कुराहरु अत्यन्त रहस्यमय र भयानक रोमाचंकताले भरिपूर्ण छन्। आफ्नो उन्नत चेतनशीलताका कारण त्यो रहस्यलाई आत्मसात गर्नसक्छ मानवले र उसले गर्नैपर्छ, नत्र उसको चेतनशीलताको कुनै उपयोग छैन। त्यही रहस्यलाई आत्मसात गर्नुलाईनै ओशोले जिन्दगीको सार अथवा 'आफैंलाई जान्नु' भन्ने मानेका छन्। आउनुस् उनै ओशोको एउटा प्रवचन पढौं र उनको चुनौती स्विकारौं कि "--बिना अपने को जाने अर्थी को उठने नहीं दोगे-- "

मनुष्य की मूलभूत समस्या
ओशो

मनुष्य के कृत्यों को देखो। तीन हजार वर्षों में पाँच हजार युद्ध आदमी ने लड़े हैं। उसकी पूरी कहानी हत्याओं की कहानी है, लोगों को जिंदा जला देने की कहानी है और एक को नहीं, हजारों को। और यह कहानी खत्म नहीं हो गई है।

तुम सोचते हो आदमी बंदर से विकसित हो गया? किसी बंदर ने अब तक किसी दूसरे बंदर को जिंदा नहीं जलाया। कोई बंदर न तो हिंदू है, न मुसलमान है, न ईसाई है; बंदर सिर्फ बंदर है।

और अगर यही विकास है, तो ऐसे विकास का कोई मतलब नहीं। सच तो यह है कि आदमी विकसित नहीं हुआ है, केवल वृक्षों से नीचे गिर गया है। अब तुम बंदर के साथ भी मुकाबला नहीं कर सकते हो। अब तुममें वह बल भी नहीं है कि तुम एक वृक्ष से दूसरे वृक्ष पर छलाँग लगा जाओ। अब वह जान भी न रही, वह यौवन भी न रहा, वह ऊर्जा भी न रही और तुम्हारे कृत्यों की पूरी कहानी इस बात का सबूत है कि तुम आदमी नहीं बने, राक्षस बन गए।

हाँ राक्षस, लेकिन अच्छे-अच्छे नामों की आड़ में। हिंदू की आड़ में। हिंदू की आड़ में तुम मुसलमान की छाती में छुरा भोंक सकते हो, बिना किसी परेशानी के। मुसलमान की आड़ में तुम हिंदू के मंदिर को जला सकते हो, जिसने तुम्हारा कुछ भी नहीं बिगाड़ा, बिना किसी चिंता के।

दूसरे महायुद्ध में अकेले हिटलर ने साठ लाख लोगों की हत्या की- एक आदमी ने। इसको तुम विकास कहोगे? दूसरा महायुद्ध खत्म होने को है, जर्मनी ने हथियार डाल दिए हैं और अमेरिका के प्रेसीडेंट ने जापान के ऊपर, हिरोशिमा और नागासाकी पर एटम बम गिरवाए। खुद अमेरिकी सेनापतियों का कहना है कि यह बिलकुल बेकार बात थी, क्योंकि जर्मनी के हार जाने के बाद जापान का हार जाना ज्यादा से ज्यादा दो सप्ताह की बात थी।

पाँच साल की लड़ाई अगर दो सप्ताह और चल जाती तो कुछ बिगड़ न जाता। लेकिन हिरोशिमा और नागासाकी जैसे बड़े नगरों पर जिनके निवासियों का युद्धों से कोई संबंध नहीं; छोटे बच्चे और बूढ़े और स्त्रियाँ- दस मिनट के भीतर दो लाख व्यक्ति राख हो गए। और अमेरिका के जिस प्रेसीडेंट ने यह आज्ञा दी, उसका नाम भी हमने अभी तक नहीं बदला।

उस प्रेसीडेंट का नाम था, ट्रूमैन; सच्चा आदमी। अब तो कम से कम उसे अनट्रूमैन कहना शुरू कर दो और दूसरे दिन सुबह जब अखबारों ने, अखबारों के प्रतिनिधियों ने प्रेसीडेंट से पूछा- क्या आप रात आराम से सो तो सके, तो टूरूमैन ने कहा कि मैं इतने आराम से कभी नहीं सोया, जितना कल रात सोया, जब मुझे खबर मिली कि एटम बम सफल हो गया है। एटम बम की सफलता महत्वपूर्ण है। दो लाख निहत्थे, निर्दोष आदमियों की हत्या कोई चिंता पैदा नहीं करती। इसको तुम आदमी कहते हो?

नहीं, आदमी का कोई विकास नहीं हुआ। आदमी का सिर्फ एक ही विकास है और वह है कि वह अपनी अंतरात्मा को पहचान ले। उसके सिवाय आदमी का कभी कोई विकास नहीं हो सकता। जिस दिन मैं अपनी अंतरात्मा को पहचान लेता हूँ, उस दिन मैंने तुम्हारी अंतरात्मा को भी पहचान लिया।

जिस दिन मैंने अपने को जान लिया, उस दिन मैंने इस जगत में जो भी जानने योग्य है, वह सब जान लिया। और उसके बाद मेरे जीवन में जो सुगंध होगी, वह केवल मात्र विकास है; जो रोशनी होगी, वही केवल एकमात्र विकास है। जिसको हम अभी तक विकास कहते रहे हैं, वह कोई विकास नहीं है। हमारे पास बंदरों से सामान ज्यादा है, लेकिन हमारे पास बंदरों से ज्यादा आत्मा नहीं है।

आत्मिक विकास ही एकमात्र विकास : यह भी हो सकता है कि आदमी अंधा हो और अपने को जानता हो तो वह आँख वाले से बेहतर है। आखिर तुम्हारी आँख क्या देखेगी? - उसने अंधा होकर भी अपने को देख लिया। और अपने को देखते ही उसने उस केंद्र को देख लिया है, जो सारे अस्तित्व का केंद्र है। वह अनुभूति अमृत की अनुभूति है, शाश्वत नित्यता की अनुभूति है।

केवल थोड़े से लोग मनुष्य-जाति के इतिहास में आदमी बने हैं। वे ही थोड़ी से लोग, जिन्होंने अपनी आत्मा को अनुभव किया है। शेष सब नाममात्र के आदमी हैं। उनके ऊपर लेबल आदमी का है, खोखा आदमी का है। भीतर कुछ भी नहीं है। और जो कुछ भी है, वह हर तरह के जहर से भरा है, ईर्षा से भरा है, विध्वंस से भरा है, हिंसा से भरा है।

अंतिम रूप में मैं तुमसे यही कहना चाहता हूँ कि अगर तुम्हारे जीवन में जरा भी बुद्धि है, तो इस चुनौती को स्वीकार कर लेना कि बिना अपने को जाने अर्थी को उठने नहीं दोगे। हाँ, अपने को जानकर कल की उठने वाली अर्थी आज उठ जाए, तो भी कोई हर्ज नहीं, क्योंकि जिसने अपने को जान लिया, उसकी फिर कोई मृत्यु नहीं है। अमृत का अनुभव एकमात्र विकास है।

कोंपलें फिर फूट आईं, प्रवचन 2
सौजन्य ओशो इंटरनेशनल फाउंडेशन

-----------
ओशोसंबन्धी केहि वेब साइटहरु (विकिपेडिया बाहेक):
The Osho Experience
Osho World
Friends of Osho
Osho, Bhagwan Rajneesh, and the Lost Truth
OSHO®, FORMERLY KNOWN AS BHAGWAN SHREE RAJNEESH