February 28, 2008

कथा- "एक जोर सूट"

(आज एउटा कथा राख्नुप-यो। डेढ वर्ष जति भयो होला यो लेखेको, 'साझा'मा राखिसकिएको हो पहिला।)

"एक जोर सूट"

साँझको आठजति भईसकेको थियो। बिहानैदेखि ल्याबमा खटेको हुनाले उ अत्यन्त थकित थियो। कोठातिर फर्किन भनेर निस्किसकेको थियो, ‘मेल चेक गर्नुप-यो हिँड्ने बेलामा’ भनेर कम्प्यूटर अगाडि बस्यो।

"के लेखेछ बूढाले?!” एउटा मेल प्रोफेसरको पनि रहेछ।
"चन्द्र कुमारजी, भोलि योकोहामामा हुने 'निप्पोन बायोटेक'को त्रैमासिक बैठकमा भाग लिन तपाईँ जानुहोला। म जान नभ्याउने भएँ।गत महिनाको सम्मेलनमा पेश गरिएका सामाग्रीहरु पनि लैजानुहोला र त्यसबारेमा छोटो प्रस्तुति दिनुहोला। धन्यवाद।“ चन्द्र कुमारले पी.एच.डी. शुरु गरे यता एक दुई पटक बूढाले यस्ता बैठकमा आफ्नो साटो चन्द्र कुमारलाई पठाएको छ।

चन्द्र कुमार अल्छी तालले कोठातिर फर्कियो। चिसो बतास चलिराखेको थियो। ‘हिऊँ पर्छ कि क्या हो!’ आफैँसंग बोल्दै ढोका खोल्यो र झोला ओछ्यानतिर हुर्र्यायो। जुत्तै नफुकालीभान्छा तिर गयो,चाउचाउ पकाउन कराहीमा पानी बसाल्यो र त्यसपछि जुत्ता फुकालेर हातगोडा धुनथाल्यो।

उम्लेको पानीमा चाउचाउ एक पोका र दुइटा अण्डा हाल्यो। दराजबाट कोट र पाइण्ट निकाल्यो। कोट ठिकै हालतमा रहेछ, पाईण्ट अलि खुम्चिएको जस्तो देखियो। खाइसकेपछि आइरन गर्ने सोच बनाएर चाउचाउ खानथाल्यो।

खाईसकेपछि पाइण्ट टेबुलमा फिजारेर आइरन दल्न थाल्यो। अलि अलि आइरन गरेर नपुग्ने जस्तो लाग्यो चन्द्र कुमारलाई, अलि बढीनै खुम्चिएको रहेछ। । दिक्क मान्दै दोहोराएर आइरन ग-यो, तैपनि उस्ताको उस्तै! मन नलागी नलागी तेस्रो पटक आइरन ग-यो, पाइण्टमा परेका मुजाले हराउने नामै लिँदैनन्!

‘स्सा—ला! थोत्रो भाँडोमा धो’को लुगा यत्रो गतिलो हुन्थ्यो---!’ धेरै पुरानो वाशिङ मेशीन थियो उस्को, कुनै नेपालीले नेपाल फर्किने बेलामा छोडेको। पछिल्लो पटक धोएर निकालेकै बेलामा पाइण्ट एकदम खुम्चिएको याद गरेको थियो उसले। पछि हेरौँला र कुनै ड्राइक्लीनरकहाँ लगेर ठीक पारौँला भनेर छोडेको थियो, तर त्यसपछि एकपटक पनि हेरेनछ उसले। अर्को एक जोर कालो सूट हाल्ने विचार पनि पुरानै हो चन्द्र कुमारको, तर कहिले के कहिले के भएर किन्ने मेसै परेको छैन। पाइण्टले भोलि घोर बेइज्जत गर्नी भो भन्ने भावले मन खल्लो भयो चन्द्र कुमारको। ‘भोलि बिहान एकछिन फेरि मच्चिनुपर्ला आइरन ले’र।‘ भन्ने सोच्दै उ सुत्यो।

भोलिपल्ट बिहानको नित्यकर्म सकेर आइरन लिएर मच्चिन थाल्यो। तीन पटक मच्चिएर छोडिदियो ,जति मच्चिएपनि पाइण्टले ठीक ठाऊँमा आउने सूर ल्याएन।

“अँ--- भन्।“ फोन उठायो चन्द्र कुमारले।
“जिम्दै छस् तँ? के गर्न लाग्याछस् नि अहिले?” ओमे बोल्यो उताबाट।
“पाईण्टले टेन्सन दि’राछ यार!”
“के भ’ र?”
“हेर्न, आज एउटा कार्यक्रममा योकोहामा जानुपर्नी, सूटको पाईण्ट नराम्रोसंग खुम्च्या’ रैछ अस्ति धुँदा, जति आइरन गरे नी ठाममा आऊँदैन।“
“अनि अर्को सूट लाएर गए हुन्न त तँलाई?”
“अर्को त हरियो छ यार, दाजुको बिहेमा हालेको, नेपालाँ जन्त जाँदा मात्तै लाउन हुन्छ त्यो त! कागको माझाँ बकुल्ला भईन्छ यार त्यो लाएर गयो भने त! जाप्नीज बूढ्ढाहरु छपक्कै कालै भ’र बस्या हुन्छन्।“
“अनि अर्को एक जोर कालो सूट हाल्नु पर्दैन त?! कट्टू र चप्पलका भराँ’ पि एच डी सक्नी भईस् कि क्या हो?! स्कलरशिपको मूठो सटक्क बुझ्नी मान्छे, दिनदिनै सूट फेरेर हिँड्नु, वर्षैपिच्छे गाडी फेर्नु! बोरामा पैसा कोचेर राख्या छस्, अनि यत्रो! कति बोरा येन लानी भईस् नेपाल? कि सिरकको खोलै भरिसकिस्?! हा—हा—हा !” ओमेले उडाउन पा’को, किन छोड्थ्यो?
“नकरा मु--, किन फोन गरिस् भन्।“
“तेरो कुच्च्या मुख नदेख्या धेरै भ’थ्यो, आज भेटेर संगै खाना खाम् भनेर हो, भईहाल्यो अब।“ फोन राख्यो ओमेले।

चन्द्र कुमारले अमिलो मन लिएर लुगा लगायो। रेलमै बेन्तो किनेर खाऊँला भन्ने सोच्दै कोठाबाट निक्लियो।

रेल स्टेशनसम्म पुग्न दश मिनेटजति हिँड्दा एक शताब्दी पूरै हिँडेजस्तो लाग्यो उसलाई। हरेक सेकेण्ड उस्को मनलाई कसैले आफ्नो खुम्चेको पाइण्ट हेरिरहेको होला भन्ने सोचाईले चिमोटिरहेको थियो। सधैं काँधमा झोला झुण्ड्याउन मन पराउने चन्द्र कुमारले आज हातमै झुण्ड्याएको थियो, ता कि खुम्चेको पाइण्ट अलिकति भएपनि छेकियोस्।

“त्यो जाँ---लाई किन हेर्नु प-या होला नि!” भुत्भुतायो चन्द्रकुमार, गाडीमा बसेकी एउटी केटीले उस्को पाइण्ट हेरेजस्तो लागेर। अरु दिन भए केटीले हेर्दा ‘मजस्तो ह्याण्डसमलाई नहेरेर कल्लाई हेर्छन् त?’ भन्ने सोचेर छाती फुलाउँथ्यो उ, तर आज भने कसैले पनि नहेर्दे हुन्थ्यो! केटीले त झन हेर्दै नहेर्दे हुन्थ्यो!

तै खासुगाई स्टेशनबाट रेलमा बसेपछि उस्को समस्या हल भयो एक छिनको लागि। रेलभित्रको भिडमा चन्द्र कुमारको खुम्चेको पाइण्टको त के, चन्द्र कुमार आफैं हरायो।

नागोया पुगेर हतार हतार शिन-कान-शेनको प्लेटफार्मतिर दौडियो, तर पनि दश मिनेट जति कुर्नुपर्ने भयो त्यहाँ। सधैंजस्तो स्टेशनमा आफ्ना एक्सरे आँखा दौडाएन आज चन्द्र कुमारले, प्रतीक्षा कक्षको एउटा कुनामा गएर बस्यो।

शिन-कान-शेनमा छिरेपछि ‘बेन्तो’ किन्यो र खान थाल्यो। खुम्चेको पाइण्टले गर्दा उस्लाई खानाको स्वाद पनि याद भएन। तीन घण्टासम्म एक चोटि पनि सिटबाट उठेन उ।

शिन-कान-शेन योकोहामा पुगेको जानकारी बज्यो।

“थुक्क---! आज पनि फुजी राम्ररी हेरिएन!” अहिले त चन्द्र कुमार करायो नै। “आज त दिन राम्रो थियो नि!”

हरेक पटक यो बाटोबाट यात्रा गर्दा फुजी पर्वत हेर्न खोज्छ उ, तर अहिलेसम्म राम्रोसंग देखेको छैन। कहिले कुहिरो डम्म हुन्छ, कहिले कसैसंग गफ गर्दा-गर्दै यादै हुँदैन। आज दिन पनि राम्रो थियो र उ एक्लै पनि थियो; तर आज पनि छुट्यो।

शहरको पुरानो भागको ‘बायोटेक बिल्डिङ’को आठौं तल्लाको एउटा हलमा थियो कार्यक्रम। सहभागीहरु आयाताकार भएर बसेका थिए। नभन्दै बूढै-बूढाहरु थिए अरु सबै। कार्यक्रम सञ्चालकलाई आफ्नो बारेमा बताएर र आफ्नो प्रस्तुतिसंग सम्बन्धित सामग्रीहरु बुझाएर चन्द्रकुमार एउटा कुर्सीमा गएर बस्यो।

कार्यक्रम सम्बन्धित ल्याबहरुको तीन महिने प्रगति बिबरण जस्तो मात्रै रहेछ। उस्को पालो चाँडैनै आयो, तर कार्यक्रम पूरै नसक्किई उठ्ने कुरो भएन। हाई काढी काढी बूढाहरुको गन्थन सुन्यो। कार्यक्रम सकिँदा साढे पाँच बजिसकेको थियो।

कार्यक्रम स्थलबाट चन्द्रकुमार सोझै सब-वे स्टेशनतिर लाग्यो। उस्लाई कतिखेर कोठामा पुगौं र त्यो पाइण्ट फुकालेर हुर्रयाऊँ जस्तो भैरहेको थियो।

शिन-कान-शेन चढेपछि चन्द्रकुमारले दुई क्यान बियर र बदाम मिसिएको स्न्याक्स मगायो। एउटा ठुलो बोझ हटेर टाउको हलुंगो भएझैं अथवा कुनै कठिन परीक्षा भर्खरै सकिएझैं भैरहेको थियो उस्लाई र उ दंग परेर बियर पिउन थाल्यो।

‘भोलि बिहानै यो पाइण्ट लगेर ड्राई-क्लीनर्सकहाँ छोड्छु। खाना खाए पछि बजार गएर अर्को एक जोर कालो सूट पनि किन्छु।‘ लगभग प्रतिज्ञाकै स्तरमा गमिरहेको थियो उ। ‘एक जोर मात्रैको भरमा बस्यो भने यस्तो अप्ठेरो पर्दो रहेछ कहिलेकाहिँ।‘

अहिले भने फुजी पर्वत हेर्न बिर्सेन उस्ले। हुनत साँझ परिसकेको थियो, तर फुजी पर्वतको आकृति भने एकदम स्पष्ट देखिएको थियो। छाती तन्काएर उभिएको महिमामण्डित फुजीलाई, हल्का अँध्यारैमा सहि, सर्वाङ्ग देखेपछि चन्द्र कुमार त्यसै त्यसै आल्हादित भयो र आधा क्यान बियर स्वाट्टै पा-यो। कुन्नि कुन खुशीले हो, चन्द्र कुमारको अनुहार उज्यालिँदै आएको थियो। खुम्चेको पाइण्ट अथवा बिहानकी त्यो केटी, दुबै उस्को मनबाट हटिसकेका थिए।

“हेलो, के छ राज यार?” कोठानिर पुग्नै लाग्दा फोन आयो।
“तँ काँ’ छस् अहिले?”
“योकोहामा गा’थें, फर्केर भर्खर आईपुग्दैछु।“
“त्यो अस्ति नयाँ वर्षको नाच याद छ नि तँलाई हैन?”
“छ, छ!” चन्द्रकुमार हौसिएर करायो। “क्या च्वाँक थी’ पातली यार!”
“सा----ला बोका! किन बिर्सिन्थिस् त?! हा हा हा!”
“भन् न कुरो के हो?”
“भोलि दिऊँसो मिए केनमा कार्यक्रम र’छ नेपाली समाजको, पातलीको डान्स पनि छ रे। तँ अहिले यतै आ। भोलि संगै जाऊँला।“

चन्द्र कुमारले हतारिँदै ढोका खोल्यो। कोट-पाईण्ट-टाइ-शर्ट फुकालेर ओछ्यानमाथि फाल्यो। हतार हतार हात-मुख धोयो र जिन्सको पाईण्ट र टि-शर्ट भिरेर बाहिर निक्ल्यो।

बाहिर हल्का चिसो भएपनि जूनेली रात थियो। कुनै पुरानो नेपाली गीतको धून सुसेल्दै चन्द्र कुमार शहरको पल्लो छेऊतिर जाने बस कुरिरहेको थियो।

************************************************

जापानी शब्दहरु:
बेन्तो:- लञ्च बक्स
शिन- कान-शेन:-बुलेट ट्रेन
केन:- प्रान्त



(यो कथामा वर्णित घटना एवं पात्रहरु सबै काल्पनिक हुन्, कसैको वास्तविक जीवनसंग मेल खाएमा संयोग मात्र हुनेछ। अलिअलि मेरै जीवनसंग मेल खाएमा पनि संयोग मात्रै हुनेछ।)

February 21, 2008

गजल

गजल लेख्ने निहुँमा मनको तितो पोखिएका दुई टुक्राहरु;

बूढा घोडाहरुको रेस छ
काठे मुढाहरुको चेस छ

योग्यताको कुरो मैले के कोट्याएँ
“हेर, यी पूरै पाकेको केश छ!

दास बनाउने ज्यासलमा
विचार निषेध प्रवेश छ

भविष्य मारिरहेछ, भूत
वर्तमान किन हरेश छ?!


***************************************************
दिन्छु भन्ने, माग्न लायकै छैन
माग्ने हो! दिने त आएकै छैन!

"गोल!" भन्दै उफ्रिरहेछन् कोहि,
रेफ्रीले बल चलाएकै छैन!

घर बाल्ने तयारी गरिसके
जग अझै ओभाएकै छैन

मेरा जवाफहरु बेच्दै छौ रे
मैले प्रश्नपत्र पाएकै छैन!

February 12, 2008

The 'Worst' that someone can imagine!!!

I was reading about a British controversy regarding Beijing Olympics and at the bottom of the article was a link, "Keeping the candles lit in Nepal". Yeah, everything he writes is true, very true. That is what Nepal has reduced to these days.

It is so sad that 'we' are becoming the 'worst' that the World can imagine! It is so sad! So sad!!


Keeping the candles lit in Nepal Posted by Tim Johnson
Sun Feb 10, 10:16 AM ET

I’ve traveled from Pakistan to Nepal, the final leg of a month-long journey before returning to China. And before you congratulate me on finagling a work-related trip to Kathmandu, let me describe the situation here.

For at least eight hours a day, there is no electricity. Luckily my hotel has a generator, but it is only enough to power an overhead light and my computer. There is no heat when the power is off.

I’ve eaten dinner by candlelight ever since arriving four days ago.

The roads are congested beyond belief. People complain about traffic in Beijing. It is nothing compared to Kathmandu. Walking is good exercise. But not for the reason you might think. I’ve repeatedly had to leap for safety while on the sidewalk to avoid getting hit by careening motorcycles and scooters.

At least in Beijing, while stuck in traffic, one can work the cell phone. Even that luxury is unavailable here. The cellular phone circuits are so congested – like the roads – that I’ve repeatedly given up trying to make calls after dialing 10 or 20 times.

In short, Nepal is the least developed country I’ve visited in Asia, although I confess I haven’t been to Papua New Guinea. Frankly, I’d compare Nepal to Haiti, where I worked quite a bit in the early 1990s.

Speaking of power outages, anybody who travels outside of Europe or North America these days will likely learn a new phrase – “load shedding.”

I heard it a lot in Pakistan and wasn’t quite sure what it meant. Pakistan, or at least the area around Islamabad, is enduring 3-5 hours of blackouts each day. Which seemed like a lot, until I came to Nepal. Load shedding is the word de jure to describe rolling blackouts designed to keep overburdened power grids from collapsing.

Type in “load shedding” and “blackouts” in Google News and one quickly learns that power outages are a growing phenomenon in many parts of the world, partly due to rising energy prices and partly due to stagnant power grids not keeping up to surging economies. Blackouts are hitting southern Africa, parts of India and Argentina hard. Here’s what Stratfor, a firm marketing global private intelligence, says in a Feb. 2 report:

“South Africa and Argentina both experienced massive power outages in January that shut down industry and left houses without power. The South African outages disrupted mining operations throughout southern Africa; some mines were shut down for three days. Electronics and heavy construction firms that depend on South African, Zimbabwean and Botswanan minerals very nearly needed to find alternative sources. In a global economy dependent on prompt delivery, where little inventory is built up in many supply chains, such disruptions can be disastrous.

“This tightness in the global energy generation system is a gaping vulnerability for the global economy, and while power shortages are not unknown in the United States, Europe and Japan, the fast-growing developing economies are where problems are most acute and where a remedy will prove extremely difficult to implement.

So there are probably more than a billion people joining me tonight around the globe for a candlelit dinner. If only it were romantic…

February 01, 2008

एकजना नेपालीसंगको भेट

जापान केहि वर्ष बसिसकेपछिको अनुभवको आधारमा जापानमा रहेका नेपालीहरुलाई तीनवटा ठूला समूहमा विभाजन गर्न सकिन्छ जस्तो लाग्छ मलाई। कमसेकम म बसेको यो क्षेत्रकै हकमा मात्रै भएपनि। पहिलो समूहमा विद्यार्थीहरु र पढाइ सकेर काम गरेर बसिरहेकालाई राख्न सकिन्छ। तीनका परिवारलाई पनि यहि समूहमा राखे हुन्छ। दोश्रो समूह, कानूनी रुपमा बिभिन्न पेशा-ब्यवशाय गरेर बसिरहेका नेपालीलाई लिउँ। यो समूहको ठूलो हिस्सा ‘इण्डियन रेष्टुरेण्ट’हरुमा कार्यरत छ, कामदार अथवा कतिपय अवस्थामा व्यवशायीकै रुपमा। तेश्रो समूहमा, गैर कानूनी रुपमा कार्यरत नेपाली दाजुभाइ-दिदीबहिनीहरुलाई लिन सकिन्छ (उनीहरुकै भाषामा भन्दा ‘छाप नभएका’ वा ‘अछापे’), जो जापानका ठूला-साना औद्यौगिक नगरीहरुमा कार्यरत छन्। उनीहरुको संख्या अरु दुई समूहको भन्दा ज्यादै ठूलो हुनसक्छ। (गलत अर्थ नलागोस् यहाँ, वर्गीकरणका लागिमात्रै बिभिन्न शब्दावलीहरु प्रयोग भएका हुन्। कुनैपनि नेपाली दाजुभाइ-दिदीबहिनीहरुप्रति मेरो कुनै नराम्रो नियत छैन।)

कहिलेकाहीं नसोचेको ठाऊँमा पनि नेपाली भेटिँदो रहेछ।

तीन महिना पहिला नयाँ ठाउँमा सरेपछि-उही पूरानै समस्याको कुरो फेरि पनि-कपाल कटाउने सस्तो ठाउँ खोजियो। ‘कात्तो दाके’ को परम्परा बसालियो त्यो ठाउँमा पनि।

“त्यो पार्लरमा एकजना नेपाली पनि रहेछन् काम गर्ने। ठ्याक्कै जापानीजस्ता देखिँदा रहेछन्।“ केहि दिनपछि उनी पुगेकी रहिछन् र कुराकानी भएको रहेछ।

दोश्रो पटक जाँदा तिनै नेपालीसंग परें म।

“पहिले त मैले तपाईँलाई जापानी भन्ठानेको!”
“ए हो र? म पनि भोटेनै भएर होला!” हामी दुबैजना खित्का छोडेर हाँसेको देखेर जापानीहरु हेर्दै थिए। मभन्दा सात-आठ वर्ष कान्छा रहेछन् पोखरा वरपरका, मगर थरका ती नेपाली भाइ। ‘हेण्डसम’ छन् र काममा निकै जमेका र कमाई धेरै गरिरहेका जस्ता लाग्छन्। जापान आउनुपहिले केहि वर्ष सिंगापुर बसेका रे। पानीपोखरीको नाम चलेको स्कूलबाट एस.एल.सी. गरेको हुँ भन्थे।

अलिकति चाहिँ ‘नेपाली बानी’ फुस्काइहाले भाइले पनि। कुराको बिच-बिचमा ‘के गर्नु हेर्नुस्, यस्तो काम गरेर बस्नु प-या छ!’ भनेर निकै पिर परेझैं देखाउँथे, जबकि उनको भावभंगिमाले बिल्कूलै उल्टो देखाउँथ्यो। उनी आफ्नो काममा निकै सन्तुष्ट देखिन्थे। नेपालमा ‘हजाम’ भनेर हेपिने पेशालाई अँगालेको र आज नेपालीनै आइपुगेकोले मात्रै उनले ती कुरा भनेका हुन् भन्ने सजिलै थाहा हुन्थ्यो। कुनै विदेशीसंग उनले कहिल्यै त्यसो भन्दैनन् होला।

सिंगापुर र जापानजस्ता-श्रमको इज्जत हुने ठाउँ-सबै पेशाको सम्मान गरिने ठाऊँमा यतिका वर्ष बसेर पनि हामी नेपालीको मनस्थिति फेरिन गाह्रै हुँदो रहेछ। एउटा नेपालीले अर्को नेपालीको अगाडि कि त बडप्पन देखाउँछ कि त हीनताबोध! आफ्नो पेशागत सीपसंग ती भाइलाई गौरव हुनुपर्ने हो।

ती नेपाली भाइ नेपाल फर्के भोलि कुनै दिन भने नेपालमा पनि ती ‘हजाम’ बन्लान् भन्ने कुरामा मलाई शंकै लाग्छ। हाम्रो सामजिक मनोविज्ञानै यस्तै छ!

‘काम राम्रो-नराम्रो भन्ने हुँदैन, सबै पेशा राम्रा हुन्।‘ भनेर ‘सम्झाएको’ थिएँ मैले उनलाई। तर के थाहा, उनको ठाउँमा म भएको भए मैले पनि त्यस्तै कुरा गर्थें कि?! मभित्र पनि ‘नेपालीपन’ गडेको त छ होला पक्कै पनि!

भोलिपल्ट, हामीकहाँ आइपुगेका केहि नेपाली किताबहरु र पत्रिकाहरु उनलाई दिन गएको थिएँ।

केहि दिनपछि फेरि त्यहिँ जानै छ कपाल कटाउन। त्यो भन्दा सस्तो ठाऊँ भेटिएको छैन नजिक कतै, शायद भेटिन्न होला।