यहि यामकै कुरा, फेरि पनि

चाडबाडको याम छ यहाँ। यसैले स्वाभाविक हो, यी चिसा दिनहरुमा पनि मस्ती र अलमस्ती भरिएको देखिन्छ, हावाले मादकता बोकेको देखिन्छ।

यसरी चाडबाडको यामले यी बस्तीहरु छोपिँदा घर र नेपालको याद आउँछ। अर्कोतिर, चाडबाडको यामले नेपाल छोपिँदा पनि नेपालको यादले पुरिन्छु म। यसरी वर्षको धेरै समय उदास हुने मेलो बन्छन्, दुईतिरका चाडबाडका यामहरु।

मेरो यो उदासी, मैले मनमनै कहिले रुँदै-कहिले हाँस्दै सम्झने नेपाल, देश बाहिर बसिरहेका लाखौं नेपालीहरुको साझा भावना हो।

देशबाहिर केहि वर्ष बस्नुमा म बाध्यतामात्रैलाई दोष दिन सक्दिन, अझ बाध्यताको अंश एकदम कम छ भनेपनि हुन्छ। म मेरो महत्वाकांक्षाले घिसारिएर परदेशिएको हुँ, यसमा अरु कुरा थपथाप भएका मात्रै हुन्। महत्वाकांक्षालाई ‘बाध्यता’ नामको खोल ओढाएर किन आफैंलाई ढाटौँ म? यसैले मैले ‘रोईरहनु’मा कुनै तुक भने देख्दिन म। मेरो पूर्ण ‘मानसिक’ भलाई चाँडै नेपाल फर्कनुमानै हुनेछ, जिन्दगीमा अरुखाले समस्याहरु थपिएलान् त्यो बेग्लै कुरा हो।

यो याम डिसेम्बर लाग्दैबाट शुरु भएको माने हुन्छ; मैले अलिक पहिला कुरा गरेको थिएँ बो-नेन-काइको, हो त्यहि बो-नेन-काइको हल्ला-खल्लाबाट। त्यसपछि क्रिशमश। जापानीहरु क्रिशमस मनाऊँछन् र जापानीहरु क्रिशमश मनाऊँदैनन्। क्रिशमस मनाऊँछन् यसकारण कि उनीहरु क्रिशमसको मनोरञ्जन (भौतिक/ब्यापारिक) पक्षहरु सबै पछ्याऊँछन्; मनाऊँदैनन् यसकारण कि क्रिशमसको धार्मिक पक्ष भने त्यति देखिँदैन उनीहरुको क्रिशमस उत्सवमा। अर्को शब्दमा भन्दा जापानको क्रिशमसमा सान्ता क्लज आऊँछन, जिसस क्राईष्ट भने आऊँदैनन्। क्रिशमश धर्म अँगालेका थोरै प्रतिशत जापानीहरुको कुरो होईन यो, बाँकी ‘गैर-क्रिश्चियन' जापानीहरुको हो। हुनत, जापानमात्रै किन, सबै ठाऊँहरु, हाम्रो समाज, पनि यस्तै-यस्तै हुँदै गईरहेका छन्। क्रिश्चियन समाजहरुको सम्पन्नता, उनीहरुका सञ्चार-माध्यमहरुको शक्ति र एक हदसम्म विगत केहि शताब्दीदेखि निरन्तर विश्वभाषाको रुपमा उपस्थित अंग्रेजी भाषाको प्रभावका कारण हुनुपर्छ यो।

पोहरबाट क्रिशमशको औपचारिकता अलि-अलि पूरा गर्नुपर्ने ‘बाध्यता’मा प-यौं हामीपनि। किण्डरगार्टेनमा क्रिशमशको कुरा सुनेर आएपछि आर्याले घरमा पनि कुरा गर्न थाली। यसैले उसका लागि केहि उपहारहरु ल्याईदिन सान्ता हजूरबालाई अनूरोध गर्नैप-यो:) यसपालि त एउटा सानो हरियो क्रिशमश ट्री (प्लाष्टिकको) र केहि झिलिमिली बत्तीहरुको समेत ब्यबश्था गर्नुप-यो। सान्ता हजूरबाले पनि राती आएर एक पोका उपहार त्यहि रुखमुनि राखेर हिँडेछन्:)

जापानको यो　यामको अर्को एउटा चलन ‘ओ-सोउजी’ (ठूलो सरसफाई?) हो। सामान्यतया नयाँ वर्षको बिदा शुरु हुने अघिल्लो दिन आफ्नो कार्यस्थलमा सबै मिलेर गरिने सर-सफाईलाई ‘ओ-सोउजी’ भनिन्छ, मेरो अड्डामा हिजो थियो। मेरो विचारमा वर्षान्तमा यस्तो सर-सफाई गर्ने चलन सबैतिर हुन्छ। जापानमा यस्ता औपचारिकता, गतिबिधि आदिलाई अलिक गम्भिरतापूर्वक, अलिक दार्शनिक दृष्टिकोण (philosophical approach) का साथ सम्पन्न गरिन्छ, फरक भए त्यसमै होला।

जापानी भाषाका यस्ता ‘ओ-सोउजी’ जस्ता शब्दको भावानुवाद गर्न सकिन्छ तर ठ्याक्कै मिल्ने नेपाली शब्द खोज्न गाह्रो लाग्छ मलाई। मेरो सीमित नेपाली शब्द-भण्डार, त्यसमा पनि केहि वर्ष बानी परेपछि यस्ता शब्दहरु यतैका बढी आऊँदारहेछन्, मनमा-मुखमा। बो-नेन-काइसम्बन्धी टाँसो बारेमा प्रतिकृया दिँदै (फेसबुकमा) साथी गोविन्द रिजालजीले बो-नेन-काइसंग ठ्याक्कै मिल्ने नेपाली शब्द ‘मैजारो’ हो भन्नुभएको थियो। ‘ओ-सोउजी’ संग ठ्याक्कै मिल्ने शब्द पनि होला, तपाईँलाई थाहा भए जान्न पाउने आशा छ।

हस् त यहि कुराकानीका साथ आजलाई बिदा पाऊँ।

तपाईँहरु सबैलाई नववर्ष २०१० को हार्दिक मंगलमय शुभकामना!