जिन्दगी अब शुरु हुन्छ

छोरीको किण्डरगार्टेनकी प्रिन्सिपल उएदा सान (नाम परीवर्तीत) को जागिरे जीवन गत मार्च ३१ बाट सकिँदै थियो। त्यो ताका म छोरीलाई लाने-ल्याउनेमा परेको थिईँन, त्यसैले उनीसंग मेरो भेटघाट भएन त्यो ताका। सोवितासंग केहि कुराकानी भएको रहेछ। सोविताले "सेन्सेई अब के गर्नुहुन्छ?" भनेर सोध्दा सेन्सेई "'अब के गर्ने?' होईन, 'अब के नगर्ने?' हो।" भनेर हाँस्दै थिईन् रे। उनका "गर्न मन लागेका तर जागिरको कारण गर्न नभ्याएका कुराहरु धेरै छन्।" रे र अब ती कुराहरु, आफ्नो रुचिका कुराहरु, गर्ने रे। उनको 'वास्तविक जिन्दगी' अब शुरु हुन्छ रे।

चार वर्षअघि यस्तै कुराकानी इमाइ सेन्सेई (नाम परीवर्तीत) संग भएको थियो मेरो। इमाइ सेन्सेइको मूल  जागिर/पेशा के हो भनेर मैले सोधेको थिईन, उनी, (म त्यतिखेर बस्ने) शहरमा रहेका बिदेशीहरुका लागि काम गर्ने एक स्वयंसेवी संस्थामा सकृय भएका कारण चिनजान भएको थियो। निवृत्तिभरणमा जाने प्रसंग चलेपछि मैले सोधेको थिएँ, अब यसपछि के गर्नुहुन्छ भनेर। उनको जवाफको आशय पनि उएदा सेन्सेईकै जस्तो थियो। इमाइ सेन्सेइले साठी वर्षबाट शुरु हुने आफ्नो जीवनलाई निबन्धकार (essayist) को 'क्यारीयर' दिने निश्चय गरेकी थिईन्।

यस बीचमा धेरै अरु त्यस्तै मानिसहरुसंग भेटघाट भएको छ मेरो। सबैको सोचाई उस्तै भेटिन्छ, दोश्रो जीवनमा खुशीका साथ जमिरहेकाहरुसंग काम पनि गरेको छु मैले। ल्याबको अफिसका अहिलेका मेरा सहकर्मी खावाखुबो-सान विगत दश वर्षदेखि चराहरुको पछि कुदिरहेछन्। एउटा कम्पनीको जागिरमा ३६ वर्षभन्दा बढी बिताएर सेवानिवृत्त भएपछि उनी चराहरुको तस्बीर खिच्ने आफ्नो बच्चैदेखिको रुचिमा डुबे। उनी अहिले हप्ताको तीन दिन मात्रै काम गर्छन्, त्यो पनि आफ्ना पूराना हाकिम र मित्रको विशेष अनूरोधका कारणमात्रै। नयाँ-नयाँ प्रजातिका चराहरुको खोजीमा उनी जापान र विदेशका जंगली क्षेत्रहरुको भ्रमणमा हिँडिरहन्छन् र उनीसंगको कुराकानी चराहरु र क्यामेराले भरिएको हुन्छ:) अलिक समय अघिसम्म यसैगरी आंशिक समय आउने खावासाकी-सान पनि थिए ल्याबमा। उनी चाहिँ साठी वर्ष भएर सेवानिवृत्त भएपछि बाइक रेसर्स क्लबमा आबद्ध भएका थिए र महिनामा दुई-तीन पटक लामो दूरीका बाइक टूरमा निक्लन्थे।

सामाजिक चिन्तनको यस्तो 'ट्रेण्ड' लाई हुर्काउन/सफल बनाउन दुई कुराको सबैभन्दा बढी महत्व छ शायद। पहिलो, आर्थिक स्थायित्व/निश्चितिता हो। निवृत्तिभरणको आम्दानीले दैनिक जीवन राम्ररी बित्न सक्ने भएपछि आफ्नो 'सपना' को काममा ढुक्कले लाग्न सकिने भयो। दोश्रो चाहिँ, जापानीहरुको स्वस्थ जीवन र लामो आयू हो। धेरै जापानीहरु ९० वर्षसम्म सजिलै बाँच्छन्। ६० बाट शुरु हुने तीन दशकको जीवन पूरै नभएपनि कम्तिमा दुई तिहाईसम्म  शारीरिक/मानसिक रुपमा सकृय हुन गाह्रो हुँदैन उनीहरुका लागि। दुई दशक भनेको छोटो समय होईन, धेरै सृजनात्मक काम गर्न सकिन्छ। एक दशक मात्रैमा पनि धेरै गर्न सकिन्छ।

आधुनिक समाजको एउटा ठूलो रोग यहि हो कि यहाँ धेरैजसो मान्छे आफ्नो रुचिभन्दा बाहिरको क्षेत्रमा रोजगार छन्। ती सबैका 'सपना'हरु भौतिक जीवनको स्याहार-सुसारका लागि 'शहीद' भएका छन्। यसका लागि दोष कसलाई दिने? पारिवारिक/सामजिक चिन्तनको दबाबलाई कि आफैंलाई? यो प्रश्न आफैं धेरै चिन्तन-मननको विषय भईसकेको छ, धेरै साहित्य र कलात्मक रचनाहरुको स्रोत बनिसकेको छ। मैले एक महिना पहिला हेरेको "थ्री ईडियट्स" पनि यस्तै विषयमा रहेछ (तपाईँले पनि हेरिसक्नुभयो होला पक्का पनि)।

अर्कोतिर, आफ्नै रुचिसंग केहि मिल्ने 'जागिर'मा पुगेपनि सबै कुरा आफूले चाहेजस्तो हुन सक्दैन। जागिर भनेको सम्झौताको नाम हो, जसमा लगभग सधैंजसो रचनात्मकता र आत्मसन्तुष्टिभन्दा पैसो माथि पर्छ। यहाँसम्म कि आफ्नै सृजनाका भरमा बाँच्ने लेखकहरु, चित्रकारहरु वा संगीतज्ञ आदि समेतले बजारको नाडी छामेर त्यसै अनुसारको सृजना नगरी बाँच्न गाह्रो हुन्छ।

अचेल मेरो मनमा यस्तो तर्कना अलिक बढी चल्न थालेको छ:) लाग्छ, उएदा सेन्सेई र इमाइ सेन्सेईजस्तै म पनि आफ्नो 'सपना'को जीवन बाँच्न 'बूढेशकाल' कुरिरहेछु:) तर मेरो 'बूढेशकाल' उनीहरुको जस्तै सामाजिक रुपले सुरक्षित, आर्थिक रुपले निश्चिन्त, र मलाई केहि दशकको नयाँ जीवन दिन सक्ने गरी पूर्ण स्वस्थ- यति अवसरसम्पन्न होला-नहोला, त्यो भने अनुमान गर्न गाह्रो छ।

तर सकेसम्म आफ्नो उर्जालाई, आगोलाई जोगाएर राख्ने कोशिशमा भने छु।

र एक दिन म पनि घोषणा गर्नेछु; "जिन्दगी - अब शुरु हुन्छ!":))
********************************************

(सेन्सेई- शिक्षकलाई सम्मानपूर्वक गरिने सम्बोधन। डाक्टरहरुलाई पनि सेन्सेई भन्ने चलन छ।)