भूईँचालो आयो!

Image Source:Click Here

आज किन साढे चारै बजे निद्रा खुलेको होला भनेर सोच्दै थिएँ, भूईँचालो जानलाई पो रहेछ:) यो भूईँचालोलाई पनि 'आयो' भन्नु कि 'गयो' भन्नु, आ'को पनि हो, फेरि आएर ग'को पनि हो:)

बिहान ५:०७ मा ठूलै भूईँचालो गयो। शुरुमा थोरै कम्पन थियो र नीच मारेर बसियो तर एकछिन पछि त बेस्सरी नै हल्लिन थाल्यो। छोरीलाई बोकेर दौडियो तर ढोकामा पुग्दा-नपुग्दै भूकम्प रोकियो। छोरी निद्रामै थिई र त्यसपछि पनि अर्को दुई घण्टा सुती। जापानमा सानातिना भूकम्प गईनै रहन्छन् नियमितजसो। केहि महिना यताबाट भने यो भेगमा कम्पनको अनुभव भएको थिएन। अस्ति टोकियोतिर गएको यत्तिकै ठूलो भूकम्पको असर पनि यता त्यति देखिएको थिएन।

बढी प्रभावित भागमा Japanese Seismic Scale अनुसार Magnitude 6 थियो, नागोयामा Magnitude 4 देखाउँदै थियो टेलिभिजनले।

आजको भूकम्पबाट त्यति ठूलो क्षति भएन भन्दैछन् जापानी अधिकारीहरु। जापानका भौतिक संरचनाहरुको उच्च गुणस्तरलाई हेर्दा धेरै क्षति नहुनु स्वाभाविक हो। बेलुकी सात बजेको समाचारमा १११ जना घाईते भएको भन्दै थियो। यो भूकम्पका कारण एउटा आणविक विद्युत गृहका दुई रियाक्टरहरु स्वचालित रुपमा बन्द भएछन्। सुरक्षा जाँचका लागि केहि ट्रेन लाईनहरु दुई-तीन घण्टा रोकिएछन्। सडकका केहि भागहरु भत्केको पनि समाचार छ।

नागोया लगायतको यो भाग भौगोलिक रुपमा जापानको मध्यभाग हो। पूर्वपट्टिको समुद्री भागलाई Sea of Japan अथवा East Sea भन्ने चलन छ। जापानको पूर्वमा प्रशान्त महासागर छ। आइची, मिए, शिजुओका प्रान्त नजिकको प्रशान्त महासागरको भागलाई यदाकदा East Sea पनि भनिन्छ। East Sea जापानीमा "तो(उ)काई"(TOKAI) हुन्छ। त्यसैले यो क्षेत्रलाई 'तोकाई भेग' पनि भनिन्छ। यो 'तोकाई भेग'मा केहि वर्षभित्रै एउटा गम्भिर बिध्वंशकारी भूकम्प आउने सम्भावना धेरै छ भन्ने भूकम्पविद्हरुको ठहर छ। त्यो सम्भावित भूकम्पलाई 'तोकाई भूकम्प'(TOKAI earthquake) भनिन्छ। टिभीमा आज बिहानको भूकम्प त्यहि 'तोकाई भूकम्प' हो कि होईन भन्ने बारेमा पनि छलफल हुँदै थियो, तर यो नै तोकाई भूकम्प होईन भने विशेषज्ञहरुले। यत्तिकै टरेको भए त साह्रै राम्रो हुन्थ्यो। साथै आजको भूकम्प 'तोकाई भूकम्प'संग कुनै हिसाबले पनि सम्बन्धित छैन रे।

Image Source:Click Here

विगत ३० वर्षभन्दा बढीबाट जापानीहरु त्यो भूकम्प आऊँदा हुनसक्ने जनधनको क्षतिलाई न्यून पार्ने अभियानमा लागिरहेका छन्, त्यो पनि अत्यन्त गम्भिरताका साथ। 'तोकाई भूकम्प' का बारेमा जनचेतना जगाउने, मान्छेहरुलाई त्यो भूकम्प आऊँदा जहाँसुकै भएपनि कसरी सुरक्षित हुने भन्ने सिकाउने अभियान लगातार चलिरहेका छन्। किण्डरगार्टेन देखि लिएर विश्वविद्यालयसम्म, कार्यालयहरु देखि कलकारखानाहरुसम्म र अस्पताल देखि शपिङ्ग सेन्टरसम्म; सबैमा वर्षको एक वा दुई पटक 'तोकाई भूकम्प अभ्यास' गरिन्छ र मान्छेहरुलाई साँच्चैको भूकम्पका लागि तयार गराईन्छ। कुनै दुर्घटना घटिसकेपछि मात्रै त्यसका बारेमा सोच्ने हामी नेपालीहरुका लागि त यस्तो तयारी फजूलमात्रै पनि लाग्न सक्छ; तर जापानीहरु हामीजस्ता होईनन्।

नेपाल पनि यस्तै विध्वंशकारी भूकम्पको सम्भावना बोकेर बसेको छ भन्ने कुरामा विशेषज्ञहरु एकमत छन् तर हाम्रो तयारी अत्यन्त न्यून छ। जापानीले जसरी पैसा खन्याउन सक्ने स्थिति नहोला हाम्रो, तर जनचेतना जगाउन थोरै पैसामा पनि नसकिने होईन। त्यस्तै भौतिक संरचनाको निर्माण मापदण्डलाई कडाईका साथ लागू गर्ने-गराउने कुरा पनि देशको प्रशाशनिक-राजनीतिक संयन्त्र अहिलेभन्दा अलिकति मात्रै बढी ईमान्दार भईदिए खासै गाह्रो होईन। देशको शहरीकरणलाई अहिलेभन्दा योजनाबद्ध बनाउने, कम्तिमा चाहिएको बेलामा जहाँसुकै पनि दमकल, एम्बुलेन्स आदि जानसक्ने सडक बनाउने कुरा पनि थोरै आँटलेनै हुने कुरा हो। हाम्रो समस्या मूलत: तुच्छ ब्यक्तिगत स्वार्थका लागि समाज र देशको वृहत्तर स्वार्थको बलि दिने घटिया मनोवृत्ति हो।

भूकम्पको लगत्तै सम्पूर्ण संचार माध्यमहरु त्यसकै विषयमा केन्द्रित थिए। यहि महिनाको अन्त्यमा हुने डायटको चुनावको कुरा समेत थिएन आज दिनभरिका समाचारहरुमा। भूकम्पको केहि बेरपछिनै सम्बन्धित मन्त्री जनतालाई आश्वस्त पार्न आईसकेका थिए र तुरुन्तै मन्त्रीपरिषदको बैठक हुने समाचार सुनाउँदै थिए रेडियो-टेलिभिजन। जाजरकोटमा हैजाको डढेलो लागेको बेला पनि विदेश शयरमा पुगेर डकार्ने अधम प्रवृत्तिका मन्त्री र नेताहरुको बोलवाला भएको हाम्रो देशको हाल देखेर रुन मन लाग्छ यस्तो बेलामा र मुखबाट अनायास निक्लन्छ; 'यस्तो पो सरकार---!'

मैले तपाईँलाई फेरि उहि पूरानै नेपाली राजनीतिको फोहर तिर तानें कि क्या हो! माफ पाऊँ। आउनुस् कुरोलाई आफ्नै अनुभवतिर मोडौं।

कुरो चाहिँ फेरि भूईँचालोकै हो। जापान आउनुभन्दा पहिला भूकम्प त्यति धेरै भोगिएको थिएन। अलिक राम्रोसंग याद भएको २०४५ सालको भूकम्प हो जस्ले नेपालको पूर्वाञ्चलमा बिध्वंश गरेको थियो। त्यसैले केहि समयसम्म सानोतिनो भूकम्पमै पनि आत्तिईन्थ्यो।

२००४ सालमा जापानमा धेरै ठूला भूकम्प आए, एउटाले त निकै ठूलो क्षति ग-यो। त्यहि वर्षको जुलाई-अगष्ट ताकाको एउटा आईतवार दिऊँसोको कुरा हो। आईतवार भएपनि म ल्याबमै थिएँ। म भएको तल्ला सूनसान थियो। अचानक भूईँचालो आयो, म डराएर बेतोडले कुदें। दुई तल्ला ओर्लेर भवनको मूल ढोकामा पुगेपछि बल्ल सास फेरें। भूकम्प रोकिईसकेको थियो। म बिस्तारै माथितिर फर्कँदै थिएँ, एकजना वृद्ध प्रोफेसर अलमस्ती चालले तल झर्दै थिए। प्रोफेसर मेरो अनुहार हेरेर 'भूकम्प आयो है! तँ डराईस् कि क्या हो? डराउनु पर्दैन, साह्रै सानो थियो।'भन्दै ओर्लिए। अब ती बूढा जस्तो भूकम्पसंगै नाचेर हुर्केको मान्छे परिएन आफू, के गर्ने त:)

त्यसकै केहि दिनपछि फेरि यस्तै भयो। रातको साढे बाह्र तिर भूईँचालो आयो। म बेतोडले बाहिरतिर कुदें। अरु पनि कुदेर आउने आशा थियो मेरो, तर बाहिर सूनसान थियो। आफैलाई 'हत्तेरी---!" भन्दै भित्र फर्किएँ एकछिन पछि। सानै थियो होला त्यो पनि, वा आएकै पो थिएन कि:)

भूकम्पकै प्रसंगमा मैले पहिला पनि केहि कुरा गरेको छु, आजका तीन कुरा र Yet another earthquake शिर्षकका टाँसोहरुमा।