फोटो साभार: हिमाल खबरपत्रिका
प्रसंग एमाले कार्यकर्ता प्रचण्ड ठैवको हत्याको हो। हत्यासंग जोडिएर आएको एमालेको आन्दोलन वा संसद वहिष्कारको कुरा तिर नजाउँ। तलदेखि माथिसम्मका माओवादीहरुले अचेल दोहो-याउने गरेको एउटा वाक्यतिर लागौं, "एमालेले तीललाई पहाड बनायो!"। उनीहरुको आशय 'जाबो एउटा मान्छे मरेको त हो नि! एमाले यत्तिकैमा किन यस्तरी बहुलाएको होला?!' भन्ने हो।
अब के मान्छे मर्नु/मारिनु सानो कुरा हो? सानो कुरा कदापि होईन, कुनै एक ब्यक्तिको मृत्युले मर्नेको परिवार र सामाजिक संजालमा कति गहिरो पिडा छोड्छ त्यो हामी सबैलाई थाहा छ। तर हत्या-हिंशा-अराजकता सामान्य कुरा हो भन्ने संस्कृतिलाई स्थापित गर्न खोजिँदैछ हाम्रो समाजमा, हामीलाई संवेदनाशून्य यन्त्र-मानवमा रुपान्तरण गर्न खोजिँदैछ।
माओवादीहरुले धेरैपटक यस्तै आशय दोहोराएको देखेको छु मैले। केहि समय पहिला एमालेका अर्का कार्यकर्तालाई निर्मम यातना दिएर एउटा खुट्टा गिँडिदिए आफूलाई 'महान क्रान्तिकारी' र 'जनपक्षीय' भनाउने माओवादीहरुले। जब विरोध भयो यो कुराको, माओवादीहरु 'त्यो मरेकै त छैन नि!' भन्न थाले। एकचोटि पत्रकारहरुले पिटाइ खाए (अचेल धेरै पिटाइ खान्छन् पत्रकारहरुले, विशेष गरी माओवादीका हातबाट), पत्रकारहरुले 'फेरि' सुरक्षा माग गरे, माओवादीहरु, स्वयं प्रचण्ड समेत, 'पिटाइ मात्रै खाएका त हुन् नि, मरेका छैनन्!' भन्न थाले।
कथित जनयुद्ध कालबाटै उनीहरु यस्तै धारणा राख्छन्। जनयुद्धमा, राज्य र माओवादीका तर्फबाट 'थुप्रै निर्दोष पनि मारिए' भन्ने कुरा उठ्दा पहिला त उनीहरु सकेसम्म सबै दोष राज्यको टाउकोमा हाल्न खोज्थे, नसकेपछि, 'क्रान्तिमा दुई-चारजना निर्दोष पनि मर्नु कुनै ठूलो कुरा हैन! गहुँ पिस्दा अलि-अलि घून पनि पिसिइहाल्छ नि!' भन्थे। बीबीसी-नेपाली सेवाले लिएको अन्तर्वातामा माओवादीका नेता-कार्यकर्ताका मुखबाट धेरै चोटि यस्ता कुरा सुनेको थिएँ मैले। के सर्वसाधारण जनता भनेका घून हुन्?
गरीबको दुहाई दिएर र सामन्तवादी अन्यायको विरोधमा जनयुद्ध गरेको भनेपनि जनयुद्धकालको एउटा आम सत्य के हो भने माओवादीद्वारा निचोरिने भनेका धेरैजसो गरीब जनताहरु नै थिए। अलिक हुनेखानेहरु त चन्दा दिएर उम्किन्थे, अझ माओवादीको संरक्षणनै पाऊँथे। ब्यक्तिगत प्रतिशोधका लागि माओवादी आन्दोलनमा लागेकाहरु धेरै थिए, अहिले पनि ब्यक्तिगत रिसइबी साध्न माओवादी वा वाइसीएल बन्ने प्रवृत्ति कायम छ। प्रतिशोधको राजनीति हावी भएपछि अपराधीकरण झाँगिनु कुनै नौलो कुरो भएन।
२०५५ सालतिरको कुरा हो, कान्तिपुरको पहिलो पृष्ठमा एउटा फोटो छापिएको थियो। त्रिवि किर्तिपुरको अडिटोरियम बाहिर अखिल क्रान्तिकारीका विद्यार्थीहरु कुनै एक ब्यक्तिलाई निर्घात कुटपीट गरिरहेका थिए। अखिल क्रान्तिकारीको कुनै सम्मेलन हुँदै थियो र कसैले त्यो मान्छे जासूस हो भन्ने हल्ला चलाईदिएछ। बस काम पाए माओवादीहरुले!त्यो मान्छे कुटाइको चोटले गर्दा अर्धचेत देखिइसकेको थियो, टाउकोबाट बगेको रगतले गर्दा अनुहार नचिनिने भईसकेको थियो। फोटोमा उक्त ब्यक्ति घोप्टे परेर सुतेको थियो र आफ्नो रगतिच्छे टाउको उठाउने कोशिश गर्दै थियो, माओवादीहरुको समूह उसको टाउकोमा लात्ती प्रहार गर्न खुट्टा उचालिरहेको थियो। त्यो फोटो सम्झिँदा अहिलेपनि आङ्ग सिरिङ्ग हुन्छ मेरो।
माओवादी कार्यकर्ता वा शुभचिन्तकहरुसंग यसबारेमा कुरा गर्दा 'हाम्लाई पनि सेनाले कम यातना दिएको छ र?!' भन्थे। आफूलाई यातना र अन्यायको विरुद्ध क्रान्ति गर्न हिँडेको भन्नेहरुले पनि ठ्याक्कै उही ब्यबहार देखाएपछि कसरी फरक भयो उनीहरु र तत्कालीन शाही सेनामा? यो कुराको जवाफ माओवादीहरुले कहिल्यै दिएनन्, अझै दिएका छैनन्। त्यो ब्यक्ति जासूस नभईकन भिडभाडको रमिता हेर्न पसेको कुनै रामे वा श्यामे हुन सक्दैन भन्ने के ग्यारेण्टी छ? यदि जासूसनै हो भनेपनि आफूलाई 'न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्न क्रान्तिमा होमिएका' भन्ने र भनाउन चाहनेहरुले देखाउने ब्यबहार त्यहि हो?
माओवादीले कथित जनयुद्धकालभरि आफूप्रति थोरैमात्र पनि विमति राख्नेप्रति देखाएको वर्वरताको कुनै सीमा छैन। वर्वरताको कुरा गर्ने हो भने उनीहरु अल-कायदा र इराकमा हाम्रा नेपाली दाजुभाइहरुलाई निर्मम यातना दिएर मार्ने अन्सर-अल-सुन्नाभन्दा केहि कम छैनन्। शिक्षकलाई उसकै विद्यार्थीहरुको अगाडि रूखमा बाँधेर मार्ने, ठूलो ढुंगाले किचेर टाउको छ्याल्लब्याल्ल पारेर मार्ने, मान्छे भित्र हुँदाहुँदै बसमा आगो लगाउने--- के गरेनन् उनीहरुले?!
यी सबैलाई युद्धकालको बाध्यता भनेर आँखा चिम्लिने हो भनेपनि शान्ति-प्रकृयामा पसेपछिका यी दुई-तीन वर्षमा पनि उनीहरुको हिँसाप्रियतामा कत्ति कमी आएको छैन। दोश्रो जनआन्दोलन सकिएको केहि महिनापछि एउटा दलित युवालाई उनीहरुले कुखुरा चोरेको (पछि त्यो पनि असत्य भन्ने प्रमणित भयो) सानो निहुँमा रातभरि कुटेर मारेका थिए। यहि एउटा घटनाले उनीहरुको नियत नसप्रिने देखाईसकेको थियो। लोकतन्त्र पुनर्वहालीपछिका एक वर्षमा उनीहरुले एक दर्जनभन्दा बढी निर्दोष नागरिकको हत्या गरिसकेका थिए। त्यसयताका वीरेन्द्र साह, रामहरि श्रेष्ठ लगायतका यावत हत्याकण्ड/घटनाहरु त यहाँहरुका आँखामा छर्लङ्गै छन्।
कोहि मान्छे किन यति साह्रै हिँसक र हत्याप्रिय हुन्छन्?!
भगवान बुद्धसंग सम्बन्धित एउटा प्रसंग छ। एक दिन कुनै भयंकर हत्यारासंग भगवानको जम्काभेट भयो। ऊ आफुलाई अत्यन्त बहादुर सम्झिन्थ्यो। आफुले गरेका सम्पूर्ण हत्या-हिंसामाथि गर्व गर्दै उसले भगवान बुद्धलाई पनि मार्छु भन्यो। भगवानले शान्त भएर 'मलाई मार्न त मार, तर त्यसभन्दा पहिला मैले भनेको एउटा सानो काम गर' भन्नुभयो। हत्याराले यो शर्त स्विकार ग-यो।
"उ त्यो रुखको एउटा पात चुँडेर मलाई देऊ।" भगवानले भन्नुभयो। हत्याराले तुरुन्तै दियो।
"ल अब यो पातलाई फेरि रुखमा जस्ताको तस्तै गरेर जोड।" भगवानले पात उसैलाई फिर्ता दिँदै भन्नुभयो।
"यो कसरी हुन्छ? चुँडिईसकेको पात फेरि कसरी रुखमा जोड्न सकिन्छ? कस्तो बहुलाहा कुरा गर्छस् तँ?!" हत्यारा रिसाएर करायो।
"ठिक भन्यौ तिमीले" भगवानले भन्नुभयो, "यो पात चुँड्न एकदम सजिलो छ तर फेरि जोड्न असम्भव छ। मान्छेको जीवन पनि त्यस्तै हो, चुँड्न अति सजिलो छ तर जोगाउन साह्रै गाह्रो छ। त्यसकारण, हत्या गर्नेहरु बहादुर होइनन्, ती त अत्यन्त कातर हुन्। बहादुर र साहसी त ती हुन् जो अरुको जीवनको रक्षा गर्छन्।"
महिमामण्डित भगवानका मुखबाट निस्केका यी वचनले हत्यारालाई जीवनको महत्ताको बोध भयो। ऊ बदलियो र हत्याहिंसाको मार्ग छोडेर भगवानको संघमा सामेल भयो।
भगवान बुद्धको यो शाश्वत वचन माओवादीलाई बुझाइदिने कसले?
के उनीहरुमा बोधिकथाको त्यो हत्यारो जत्तिपनि संवेदना बाँकी छैन?
Image Source: TIME SPECIFIC
