Image Source:Blue Mountain
म जीवनको बारेमा ब्याख्यान दिनसक्ने दार्शनिक होईन, रहस्यको अनुभूति भएको कुनै साधक त झन हुँदै होईन। ध्यान र साधनाको मेरो यात्रा सतहमै छ र पहिलो पत्रलाई पनि उप्काउन सकेको छैन मैले। तर जीबनको बारेमा, यो के होला र यसपछि के होला जस्ता भावनाहरु मनमा बेला-बखत तैरिरहन्छन्। यो जीवन भौतिक पदार्थहरुको आकस्मिक संयोगमात्रै हो भन्ने कुरामा मलाई बिल्कुलै विश्वाश छैन। भौतिकता भन्दा पर कुनै रहस्यमय उर्जा छ जसले हामीमा जीवन भरेको छ। त्यसैले यो जीवनपछि म यत्तिकै माटोमा बिलाउँछु होला भन्ने मलाई लाग्दैन। यो जीवनपछिको स्थिति मेरो कल्पनाभन्दा बाहिरको कुरा होला, र स्वयं यहि जीवनपनि मेरो पूर्ण वशमा नहोला, तर मेरो मूल अस्तित्व आजपनि र भोलिपनि निर्विवाद छ।
जीवन र जगतको को बारेमा सोचिरहँदा धेरैजसो ममा डरमिश्रित रोमांचकता भरिन थाल्छ। यो भावनालाई सहन नसकेर म थोरै अगाडि नपुग्दै फर्किदिन्छु। बाल्यकालको एउटा प्रसंग याद आऊँछ। घरमा सरल हिन्दी अनुवाद सहितको 'गीता' थियो। "यो किताब नपढ्नु, पढ्यो भने बहुलाईन्छ" भनिएको थियो मलाई धेरै पटक। बाल्यकालमा पढेपनि के नै बुझिन्थ्यो होला र?! मार्ग-निर्देशनविनाको यात्रा रोक्ने एउटा उपाय थियो होला यो। पछि पढियो, बहुलाईएन, सतहमात्रै पढेर होला। विश्वविद्यालय जीवनमा ताओमार्गका प्रवर्तक चिनियाँ रहस्यदर्शीहरु 'लाओ त्च' र 'च्वाङ त्च' का कृतिहरुको सरल अंग्रेजी अनुवाद पढ्न पुगियो, काकतालीवश। अन्तर्निहित आध्यात्मिकता बुझ्न नसकेपनि पढ्दा रमाईलो लागेको थियो। तैपनि बहुलाईएन, फेरि पनि सतहमै अल्मलिएर होला। त्यसपछि वर्षौंसम्म ओशोवाणी पढ्दा/सुन्दा, बीच-बीचमा जे. कृष्णमूर्ति र यू. जी. कृष्णमूर्तिका सन्देशहरु पढ्दा पनि बहुलाईएन। जीवन-यात्राको अर्को आयाम भेट्न गहिरिनु, अझै गहिरिनु र एकपटक 'बहुलाउनु' अनिवार्य छ शायद, तर त्यो पागलपनतिर हाम्फाल्ने आँट अझै बटुल्न सकेको छैन मैले।
जीवनको बारेमा सोच्दा मेरो मनमा बढी आउने एउटा चित्र सूनसान जूनेली रातमा सानो झोला बोकेर एक्लै हिँडिरहेको एउटा मानव-आकृति हो। मेरो दिमागमा थुप्रिएर रहेका, विगत केहि वर्षयता पढेका आध्यात्मिक प्रसंगहरुले जन्माएको हुनसक्छ यो बिम्बलाई, मेरो वास्तविक अनुभूति नभएर अनुभूतिको भ्रममात्रै हुनसक्छ किनकि सबै सद्गगुरुहरुले जीवनलाई एउटा यात्राकै रुपमा ब्याख्या गरेका छन्। तर धेरै आध्यात्मिक कथाहरु पढेर बनेको चित्रनै भएपनि ठिक छ, गहिराईको संगीत मेरो मनमा नबजेपनि सतहमा धमिलै भएपनि सही, चित्र त बनेको छ।
कहिलेकाहीँ यो यात्रा, यो जीवन-यात्रा अर्को कुनै यात्राको तयारी जस्तो लाग्छ मलाई। एकचोटि यो भावना अलि बढीनै गहिरियो म मा। पुस महिनाको एउटा जूनेली रातमा भोलिपल्टको यात्राको लागि झोला कस्दै थिएँ। आवास-क्षेत्र सूनसान थियो, म एक्लै थिएँ। असैह्य हुँदै गहिरिँदै गएको यो भावनाबाट मुक्ति पाउन एक टुक्रा लेख्नै प-यो मैले।
जुनेली साँझ-
म यात्राको तयारीमा छु
लाग्छ म सधैंभरि यात्राको तयारीमा छु
भगवान्!
जीवन के हो?
यात्रा वा यात्राको तयारी?
यस बारेमा मैले धेरै पहिलाको एउटा अंग्रेजी टाँसो The Moonlit Road मा पनि कुरा गरेको छु।
मेरो ब्लग मेरा सबैथरी यात्राहरुको सहयात्री हो। त्यसैले यात्राको प्रतीक बाटोलाई कुनै हिसाबले म ब्लगमा प्रतिबिम्बित गर्न चाहन्थें। यहि कविता (?)को भावसंग मिल्दोजुल्दो, रहस्यमय देखिने कुनै बाटोलाई ब्लगको हेडरमा राख्ने सूर बन्यो मेरो (त्यतिखेरसम्म यो ब्लग BLOGGING BASANTA मात्रै थियो)। यात्राको कुरा गरेपछि त्यसलाई प्रतिबिम्बित गर्न बाटोभन्दा उत्कृष्ट अरु के हुनसक्छ?
चित्त बुझ्दो 'बाटो' नभेटेपछि यहि टुक्रोलाई नै हेडरमा राख्दिऊँजस्तो लागेको थियो एक पटक। तर यो अलि लामो भयो।
त्यतिखेर मनमा ओशोले सुनाएका केहि जेन कथाहरु/प्रसंगहरु पनि हिँडिरहेका थिए। ती मध्ये दुईटा त मेरो दिमागमा जतिखेर पनि हुन्छन्। एउटा प्रसंगमा, यो यथार्थनै होला, एक जेन गुरु आफ्ना चेलाहरुलाई मार्गदर्शन गर्दै हुन्छन्। अचानक ठूलो भूईँचालो आउँछ र सबै बाहिरतिर भाग्छन्। बाहिर सबै जम्मा भईसक्दा चेलाहरुले गुरुलाई भने देख्दैनन्।
"गुरुदेव, भूईँचालो आयो, हामी सबै भाग्यौं, हजूर किन भाग्नुभएन?" एकछिन पछि भित्र पस्दा गुरुलाई शान्त, आफ्नै आसनमा देखेपछि चेलाहरुले प्रश्न गर्छन्।
"म पनि भागें।" गुरुले जवाफ दिन्छन्।
"--तर हामीले त हजूरलाई बाहिर देखेनौं नि!"
"होईन, हामी भागेको दिशा फरक थियो। तिमीहरु बाहिरतिर भाग्यौ, म भित्रतिर भागें।"
चेलाहरु कुनै गन्तब्यतिर हिँडेका थिए, गुरुले भने अस्तित्वको अनुभूति हुने बाटोको यात्रा समाते।
अर्कोचाहिँ कथानै हो। ओशोले भन्नुभएको छ "कथा हो यो, तर यो कथा मलाई यति सुन्दर लाग्छ कि साँच्चै हो भनेर विश्वाश गर्न मन लाग्छ"। एकजना मानिस कुनै जेन साधकले बनाएको एउटा सुन्दर चित्र हेरिरहेका हुन्छन्। हराभरा सुन्दर पहाडहरु छन् चित्रमा। फेदीमा सानो खोला कल्कलाऊँदै बगिरहेको छ। अलिक माथि एउटा सानो सुन्दर बस्ती छ। बस्तीको बीच-बीचबाट एउटा बाटो गएको छ। बाटो बस्तीलाई पार गरेर एउटा पहाडतिर लागेको छ र चित्रको एक छेऊमा पुगेर टुंगिएको छ।
"यो बाटो यसपछि कहाँ पुग्ला है?" तन्मय भएर चित्र हेरिरहेका महानुभावले सोध्छन्।
"ए---! मलाई पनि थाहा छैन। पख्नुस् है म हेरेर आऊँछु।" भनेर ती जेन साधक त्यो चित्र भित्र पस्छन् र त्यो बाटोमा हिँडेर बिलाऊँछन्। त्यो बाटोसंगै साधक विलीन भए, अस्तित्वसंग एकाकार भए।
केहि पछि आएर ब्लगलाई आफ्नो कविताभन्दा पनि यिनै कथाहरुसंग मिल्ने भाव दिन मन लाग्यो र सुहाउँदो नाम खोजिरहेको थिएँ (अझै पनि खोजमै छु), जुन ब्याबहारिक र आध्यात्मिक दुबै आयाममा फैलिएको होस्। दिमागमा The Road to Nowhere Goes Everywhere---आयो र तत्कालका लागि यसैलाई प्रयोग गर्ने निर्णय गरें। अलिक लामो लागेपनि मैले चाहेको, मेरो बुझाईको अर्थ धेरै हदसम्म बोकेको छ यसले। यतिका समय संगै बसेपछि अब त यो अत्यन्त स्वाभाविक र आत्मीय बनेको छ। अर्को 'राम्रो' नाम भेटें भनेपनि यसलाई छोडेर त्यता फड्किन सक्छु कि सक्दिन, शंका लाग्न थालेको छ।
यो बाटोले मनमा झन् स्पष्ट आकार ग्रहण गर्दैछ अब। जूनेली रातमा एउटा सानो गोरेटोमा एक्लो मानव आकृति हिँडिरहेको छ। यात्रा अगाडि बढ्दै जाँदा, बिस्तारै-बिस्तारै बाटो र यात्री दुबै फैलिँदै र फिका हुँदै जान्छन्। यो फैलिने र पारदर्शी हुने क्रमको लामो निरन्तरता पछि, धेरै लामो यात्रा पछि, सुदूर क्षितिजमा न बाटो बाँकी देखिन्छ न यात्री। दुबै अस्तित्वमा विलीन हुन्छन् र सर्वब्यापक हुन्छन्।
